Fries natuurherstel alleen haalbaar met minder stikstof: drie gebieden beoordeeld

Er zijn twaalf van die stikstofgevoelige, Natura 2000 gebieden in Fryslân. De natuurdoelanalyses (NDA's) zijn vrijdag in concept gedeeld met de provinciale politiek.

Drie daarvan die staan voor drie landschapstypen zijn nu verspreid: Van Oordt's Mersken als landschapstype zand, de Rottige Meenthe met de Brandemeer als veengebied en Ameland als Waddengebied. Deze natuurdoelanalyses moeten de basis worden voor het herstel van de natuur in die gebieden.

Er staat in hoe het gaat met de natuur, hoe die wordt beheerd en wat de belangrijkste oorzaken zijn als de natuurkwaliteit niet goed is. Dat kan het beheer zijn, maar in deze drie gebieden zijn er ook problemen die je niet alleen met het beheren en repareren van de natuur op kan lossen. Er komt teveel stikstof binnen en er is te weinig, of een te slechte kwaliteit water.

Een nieuw opgerichte Ecologische Autoriteit kijkt nog naar de kwaliteit van de natuurdoelanalyses en adviseert zo nodig daar nog een slag in te maken is. Uiteindelijk moeten al die provinciale natuurdoelanalyses leiden tot een 'Nationaal Programma Landelijk Gebied'.

Nederland heeft zich verplicht dat die Europees beschermde natuur niet minder mag worden; het moet ook in een gunstige staat van instandhouding verkeren. En dat is nu meestal niet zo. Sommige gebieden en gebiedstypes zijn Europees beschermd omdat die natuur ook op Europese schaal heel bijzonder is.

Zo hebben we op de Waddeneilanden veel grijze duinen. Het zijn op Ameland de meest voorkomende duinen en er zijn geen andere plaatsen in Europa waar er zoveel van zijn als hier in Nederland.

Nu is het zo dat de uitvoering van het natuurbeleid in Nederland onder destijds CDA-staatssecretaris Bleker is uitbesteed aan de provincies. Dat is mede waarom Fryslân en de andere provincies zijn gevraagd om met deze natuurdoelanalyses te komen.

Op politiek vlak is het alleen allemaal een stuk ingewikkelder geworden doordat de BoerBurgerBeweging (BBB) hier en in veel andere provincies de verkiezingen voor provinciale staten heeft gewonnen. En die partij zet grote vraagtekens bij de rol van stikstof en boeren bij dat natuurherstel.

In het provinciale uitvoeringsprogramma stikstof Fryslân 2030 staat dat alle sectoren in evenwicht moeten bijdragen aan het oplossen van de stikstofproblemen. Daarvoor zijn maatregelen voor de hele provincie nodig, maar ook specifiek voor gebieden.

Dan de analyses van de drie gebieden, beginnend met Van Oordt's Mersken.

"Gezien de ongunstige staat van instandhouding van de verschillende habitattypes, de forse overschrijding van de kritische depositiewaarde (KDW, maat voor stikstofdepositie), de veel te ver wegzakkende grondwaterstanden en de zeer geringe mogelijkheden voor aanvullend beheer zijn bronmaatregelen voor het terugdringen van de stikstofdepositie en maatregelen voor het verbeteren van de algehele hydrologie urgent", zo staat er in het rapport.

Kortom; je kunt beheren wat je wilt, maar als je niet wat aan de stikstof en lage polderpeilen om het gebied heen doet dan komt het helemaal verkeerd.

Verderop staat daar over het volgende: "Voor duurzaam herstel en behoud van het gebied is het daarom essentieel dat vermesting en verzuring aangepakt worden bij de bron; namelijk door een vermindering van de stikstofdepositie." Of wat er nu aan provinciale plannen op papier staat daarvoor genoeg is, is niet zeker.

Voor de Rottige Meenthe geldt dat daar grote problemen zijn met het water. Omdat dit laagveenmoerasgebied nu hoger ligt dan de polders eromheen verdroogt het en bereikt het voedselarme, maar mineraalrijke kwelwater het gebied niet meer.

Ook heeft het gebied last van te veel stikstof. Vooral de veenmosrietlanden, trilvenen en soorten blauwgras hebben hier last van. De soortenrijkdom neemt af en de voor Nederland unieke grote vuurvlinder dreigt ook nog eens te verdwijnen. Aan beide zaken moet wat gebeuren.

Op Ameland lijkt het allemaal zo slecht nog niet. Veel gebieden doen het best wel goed en er slaat niet teveel stikstof neer; op vooral de grijze duinen na. In een groot deel daarvan gebeurt nu niets "omdat de eigendoms- en natuurbeheerssituatie tussen Rijkswaterstaat en Staatsbosbeheer op dit moment niet is geregeld." Er zou daarom één beheerder moeten komen van de duinen.

Het weiden van vee in die grijze duinen is overigens geen oplossing om de verruiging door teveel stikstof aan te pakken. Dan blijven er broedvogels weg die daar wel thuis horen. Maar met natuurherstelmaatregelen in combinatie met minder stikstof kom je er wel.