Veel politieke ervaring verdwijnt uit Staten: "Dat kan op twee manieren uitpakken"

Van de 43 zittende Statenleden komen er maar 16 terug. Door de grote winst van de BBB komen er sowieso veertien nieuwe Statenleden, maar ook sommige zittende Statenleden van de andere partijen stonden zo laag op de kandidatenlijst dat ze nu buiten de boot vallen.

Een van de Statenleden met veel ervaring die niet terugkomt, is CDA'er Johan Tjalsma. Na twaalf jaar stopt hij. "Het grote verloop doet geen recht aan de Staten. Het is wel handig als je er wat langer zit, dan neemt je effectiviteit toe."

Dat kan Max Aardema onderschrijven. Hij zit nu twaalf jaar voor de PVV in de Staten en begin volgende week aan zijn vierde termijn. Daarmee is hij het langst nog zittende Statenlid. "Het collectieve geheugen gaat wat weg. Dat kan op twee manieren uitpakken. Soms is het een voordeel als je bekend bent met thema's die terugkomen, maar fris bloed kan ook zorgen voor nieuwe inzichten en nieuwe ideeën."

Het verloop is deze keer extra groot, omdat de BBB er met veertien nieuwe leden binnenkomt. Maar ook bij eerdere periodes veranderde er vaak veel, vertelt Tjalsma. "Ik heb drie periodes in Provinciale Staten gezeten, twaalf jaar dus. In die tijd heb ik met 135 Statenleden samengewerkt. Zoveel Statenleden zijn er in die tijd dus geweest."

Dat gaat niet alleen om politici die bij de verkiezingen worden gekozen. "Er zijn ook mensen die tussentijds vertrekken, mensen die het werk onderschatten. Dus het is altijd wel een groot verschil geweest, maar door de uitslag van deze keer nog groter."

Tjalsma weet nog hoe het was toen hij zelf als nieuweling in de Staten kwam. "Je denkt dat je iets weet, maar dat blijkt in de praktijk heel anders te zijn. De provincie gaat over heel andere thema's dan waar mensen vooraf over denken."

Hij had één voordeel: "Ik kwam in een vrij warm bad. Er waren toen CDA-Statenleden die hun derde periode in gingen, anderen begonnen aan hun tweede periode. Dan kun je bouwen op de ervaring van collega's die er wat langer in zitten, dat vond ik heel fijn."

Na de installatie volgende week zijn Max Aardema, Harrie Graansma (beiden PVV) en Avine Fokkens (VVD) de drie Statenleden met de meeste ervaring. Twee van de PVV dus. In die fractie is nu geen sprake van vernieuwing. "We hadden graag een extra zetel gehad, maar de uitslag was teleurstellend." Dat had betekend dat er een nieuw gezicht in de fractie was, namelijk dat van Wouter Beijert.

Aardema verwacht dat het grote verloop vooral te voelen is bij onderwerpen die vaker terugkomen. "Denk aan Thialf, infrastructuur, weidevogels. Wij - de mensen die er al langer zitten - weten wel hoe die dossiers tot stand zijn gekomen, wat daarin eerder besproken is. Soms is het wel goed dat je weet wat er eerder over besloten is."

Een van de belangrijkste taken van de Statenleden is het controleren van Gedeputeerde Staten. Dat gaat beter als je meer ervaring hebt, zegt Tjalsma. "Want je bent als nieuw Statenlid al snel een jaar bezig om alle processen te snappen. Na een jaar heb je een hele cyclus gehad, van begroting tot en met de jaarrekening." Dat er maar zestienStatenleden met ervaring overblijven maakt dat volgens Tjalsma ingewikkelder.

Aardema deelt die mening. "Ze zeggen wel eens dat je de eerste jaren moet gebruiken om er wat in te komen. Pas daarna kun je slagvaardig worden. En daar zit een kern van waarheid in. Je bent zomaar een paar jaar verder voordat je doorhebt hoe de hazen lopen."

Dat is ook weer niet bij iedereen hetzelfde. "Sommigen pikken het heel snel op, helemaal als ze wat ervaring hebben in de gemeenteraad of de Tweede Kamer bijvoorbeeld. Dan weet je hoe het proces loopt. Maar als je er helemaal onbevangen in komt, dan kan het wel eens moeilijk worden om er goed in te komen. Sommige besluiten duren lang, je moet geduld hebben."

In zijn eigen eerste jaar kwam hij er met name achter hoe veel onderwerpen er wel niet zijn. "Je moet overal wat van weten, overal een mening over hebben. Met een grotere fracties kun je het verdelen, dan is het gemakkelijker. Maar met een één- of tweemansfractie kan het lastig worden."

Zo klein wordt het CDA niet, maar ze gaan wel van acht naar vier zetels. "Het wordt wel harder werken", zegt Tjalsma. "En bij het CDA is wel naar de continuïteit gekeken op de lijst, maar de uitslag heeft ons wat verrast. Omdat we maar vier zetels overhouden, komt Attje Meekma er net niet in. Die heeft ook veel ervaring, dan was het iets stabieler geweest."

Toch heeft Tjalsma er vertrouwen in dat het met zijn partij wel goedkomt in de Staten. "Aebe Aalberts draait al een tijd mee als fractievoorzitter. Die is goed ingewerkt. Iemand anders heeft weer ervaring als fractiemedewerker, dat helpt ook. En ze kunnen altijd oud-Statenleden benaderen, ze mogen bij bellen."