Achter de schermen in 1997: "Dokkum is de hemel"

Omrop Fryslân was er 20 jaar geleden natuurlijk bij, en wij vroegen vijf verslaggevers uit die tijd naar wat hun het meest is bijgebleven van  De Tocht op 4 januari 1997. Verder zijn wij in onze archieven gedoken om al dat mooie oude radio- en TV-materiaal op te zoeken.

(start en finish)

"De vorst viel in op 20 december 1996. Nog niet zo erg, het kwam niet verder als een graad of vijf. Wij waren er nog niet mee bezig. Omrop Fryslân had Tweede Kerstdag een (radio) sport-jaaroverzichtsprogramma in de grote zaal van de Cambuur-accommodatie. Alle sporters bijelkaar. Enkel de marathonschaatsers kwamen niet. Die waren op het ijs. Maar het woord Elfstedentocht viel nog niet. We waren toen nog vrije Friezen, niet opgedreven door nationale media. Zo van ach, de eerste week de ijsbanen, tweede week buiten de dorpen en daarna maar eens kijken of die Elfstedentocht wat kan worden. En wij waren in 1996 over het IJsselmeer geschaatst, maar de Elfstedentocht was niet doorgegaan. Daarover hadden wij ook een onderwerp. Met Elfstedenvoorzitter Henk Kroes. Ik bracht hem na afloop van de avond naar de deur. We stonden buiten. Daar, midden in Leeuwarden, knarste het bijna. We voelden het beide. Henk Kroes pakte jas en tas en ging weg. Hij zei enkel nog wel: "Ik geloof het gaat gebeuren.""

(Dokkum)

"Alle elf steden worden verdeeld onder de verslaggevers, en ik mag naar Dokkum. Wat een geluk! Veel beter dan IJlst of Stavoren, want daar zijn de schaatsers nog fit en willen ze zo snel mogelijk door. Daar hebben ze geen tijd voor een radiomicrofoon, want het is te koud om stil te staan en de Bonkevaart is nog ver. Nee, Dokkum is de mooiste plaats, want het is de laatste stad van de tocht. De schaatsers hoeven alleen nog de Dokkumer Ee terug naar Leeuwarden. Willem 'Wâldpyk' de Vries en ik hebben in Dokkum de taken verdeeld: hij doet verslag van de wedstrijd, ik praat met de toertochtschaatsers. Het is een zwart-wit foto, maar jullie zien dus een blauwe Omrop-jas, een zwarte muts en rode wangen. Ik heb de volledige dag koude voeten, ook al zitten er kranten onderin mijn kisten. Zo nu en dan warm ik even op in de radiowagen. Daar hoor ik de snik in de stem van Eelke Lok, als hij vertelt dat Klasina Seinstra de eerste vrouw is die over de finish komt. Wat ben ik trots op Klasina, en wat zou ik graag marathons kunnen schaatsen.

Ik zie rijders die Dokkum in komen. Optimistisch, hoopvol, de rug even rechten. De armen los, breeduit zwierend, van links naar rechts over het Lyts Djip. De lachende en zingende stad haalt elke schaatser binnen als verloren zoon. Er is chocolademelk en beerenburch. Schaatsers gaan op de knieën om het ijs te zoenen. Dokkum is vandaag de hemel."

 Andries Bakker

(Stavoren)Andries Bakker

(Stavoren)

"In 1997 was ik bijna een jaar freelance-sportverslaggever bij Omrop Fryslân. Als een van de 'jonkies' mocht ik op 4 januari 1997 naar Stavoren toe. De grootste spanning had ik voordat de kopgroep bij mij langs kwam. Ik had een apparaat voor de radio mee (een Yokon ISDN als ik mij niet vergis). Het bleek dat dit apparaat niet tegen de kou kwam. Dat was vantevoren niet getest, dus niemand wist dat. Wat ik ook probeerde, contact met de studio in Leeuwarden kreeg ik maar niet. Ondertussen had de kopgroep wind mee in de lus door de Zuidwesthoek. Zij konden ieder moment in Stavoren aankomen. Uiteindelijk, vlak voordat de eerste schaatsers in Stavoren kwamen aanrijden, wist Eelke Lok, die bij de finish aan de Bonkevaart zat, een manier om het apparaat 'analoog' aan de praat te krijgen. Vijf minuten voor half acht stond ik met het zweet op het voorhoofd klaar om mijn live-verslag te doen. Maar toen ik de eerste schaatsers in de verte zag, sprak regisseuse Iet van der Tol voor mij dramatische woorden: "Andries, wij gaan er nu even uit voor het nieuws en de reclame." Toen de uitzending daarna weer begon, was de kopgroep Hindelopen al voorbij. Wat er voor mij overbleef, waren gesprekken met de toerrijders. Ook mooi, maar ik had graag de kopgroep met mijn commentaar door Stavoren begeleid."

(Bartlehiem)

"Natuurlijk was ik die ochtend voor het krieken van de dag op. Drie mensen van de techniek die bij de Omrop ingehuurd waren lagen nog lekker op het logeerbed en de bank. Later zouden ze in Bartlehiem ingezeet worden. Ik ging van Reduzum naar Leeuwarden. Ik was nog maar net bij het FEC toen er nog een auto stopte, en meteen daarna nog een. Collega Eelke Lok stapte uit de ene, voorzitter Henk Kroes en een verslaggever van Radio 1 uit de andere. Het was nog geen vier uur, maar het ging gebeuren! Zo begon een geweldige dag. Eerst verslag doen bij de Zwettehaven, dadarna bij het bruggetje van Bartlehiem. Graag nog zo'n dag voordat ik over een aantal jaren klaar ben met het werk."

(Leeuwarden)

"Het weekeinde van 4 januari was gepland. We gaan naar Eurodisney, met de volledige familie. Zoon Bartele is vijf, dus dat moet echt gebeuren...
Maar in december begint het onrustig te worden. Het vriest dat het kraakt, en het zet nog door ook. En dan wordt het serieus want mem werkt bij de Omrop. Al weken in de ban van het ijs en dan de grote vraag......gaat het gebeuren?

En dan komt de mededeling van Henk Kroes...Ja! It giet oan! Het gaat gebeuren!

Twee jaar na de oprichting van Omrop Fryslân TV komen we voor een megaklus te staan. De Elfstedentocht verslaan. Geweldig! Geen Eurodisney, de reis wordt afgezegd, maar er komt een grotere "kermis" voor terug. Wat zeg ik: een achtbaan!

3 Januari is de inschrijving in het FEC, de Frieslandhal, in Leeuwarden. Als jonge presentator word ik daar neergezet. Het is een geweldige drukte in de hal. Het bruist en mensen zijn enthousiast. En ik mocht daarbij zijn. Al weken verslag gedaan van de voorbereidingen, de rayonhoofden overal in de provincie, maar nu was het zover. Klein deetail: bij de Bonkevaart was ik nog nooit geweest.

Live uitzendingen, en praten met iedereen in de hal die een verhaal had. Het was genieten. Zoeken om de goede personen, al was dat niet moeilijk: iedereen had wel een verhaal. De meesten vrolijk, maar er waren ook andere geluiden, en een daarvan is mij altijd bijgebleven: Joost van Dam. Ik had hem al een tijdje in de smiezen. Een man die met paniek in de ogen gestressed heen en weer vloog door de hal. Ik sprak hem aan en toen kwam er een bak emotie over mij heen. De man was in alle haast uit Australië gekomen. Hij had het vliegtuig gepakt, de schaatsen meegenomen en zou de Tocht der Tochten rijden. Al zijn hele leven lang lid, zo zei hij. Maar bij de inschrijving bleek dat hij helemaal geen lid was. Zijn contributie was al die jaren niet aangekomen. Onverbiddelijk was de organisatie. Ik had enorme medelijden met hem! Wat een drama, ik had een huilende man voor de camera en kon hem niet helpen. Henk Kroes, de voorzitter heb ik nog voor de camera gehaald, maar het hielp niet. Van Dam mocht niet rijden.

Maar al die anderen waren er klaar voor!

De nacht bracht ik door op de redactie. Slaapzakje en matje mee en slapen in de  vergaderkamer. Want 's ochtends om 4 uur moest ik weer op mijn post zijn. Het kabaal van de feestvierders schalde over de Nieuwstad. De nacht van de nacht was prachtig, maar ik heb er niet veel van gemerkt.

En toen de start. Wat een fenomenale belevenis. En ik was erbij! Ik mocht verslag doen. Ik zag de mensen fris en fruitig de hal uitgaan, vol vertrouwen en soms ok onzeker. Wat staat ons te wachten...

Een drukte van belang tot iedereen de hal uit was. En toen was het voor mij wachten, wachten en nog eens wachten. Een bijna lege hal. Iedereen was in de provincie, behalve ik. Het waren nog geen tijden van grote schermen en dergelijke. Via de redactie kreeg ik zo nu en dan wat over de buitenwereld te horen. De gekte bij de route langs, de wedstrijd, de toerrijders. Niets zag ik, het was wel wat raar! Het enige dat ik zag was een gigantische stapel schoenen en kleding. Het zou later nog een heel karwei worden voor de schaatsers om hun spullen weer te vinden.

Na bijna 7 uren wachten kwamen de eerste schaatsers weer binnen. Ik had natuurlijk wel gehoord dat Angenent het had gewonnen. Maar hoe en wat? Geen flauw idee. De wedstrijdrijders kwamen binnen, en de drukte begon weer. Interviews met iedereen die wat te melden had. Henk Angenent, Klasina Seinstra, Yep Kramer, en ga zo maar door.

En toen kwamen de toerschaatsers. Ook met hun eigen verhaal. Heroiek van de bovenste plank. De man op houtjes. Ids Willemsma. Ik maakte de grote flater hem te vragen naar het rijden op 'houtjes'. Dat was niet correct, zo zei Ids. "Het zijn houten schaatsen!" Waarvan akte.

Dit waren mijn twee dagen Elfstedentocht in vogelvlucht. Twa prachtige dagen, echt waar. Maar toen ik die avond op de redactie kwam en al die collega's zag die overal en nergens waren geweest, en met rode gezichten van de kou erover vertelden, werd mij wel duidelijk dat ik een hele aparte Elfstedentocht had meegemaakt. Ik had twee dagen in een hal gestaan, het centrum van de Elfstedentocht. Ik heb ze zien inschrijven, fris en vol goede moed, en ik heb ze compleet kapot weer zien terugkomen. Maar van het schaatsen zelf heb ik niets meegemaakt. Heel apart!

Toen ik een week of drie later met een cameraman op pad was en vanuit Hardegarijp naar Leeuwarden reed zag ik voor het eerst waar de finish was geweest, de Bonkevaart. Nooit geweten dat het daar was.

ps. Eurodisney hebben we een jaar later gedaan. Voor alle zekerheid in mei."