Nieuw politiek seizoen van start: "Weet deze jonge club raad met de grote kwesties?"

Aan de hand van vijf vragen schijnt Onno Falkena, politiek verslaggever van Omrop Fryslân, zijn licht op de politieke arena. "Ik denk dat we bezuinigingen kunnen verwachten."

"Het belooft een interessante politieke tijd te worden. Fryslân heeft 's lands jongste college van Gedeputeerde Staten. Klaas Fokkinga van de FNP en Douwe Hoogland van de PvdA bereiken de pensioengerechtigde leeftijd. Dertigers als Sijbe Knol en Femke Wiersma nemen het stokje over. Commissaris van de Koning Arno Brok is nu met zijn 55 jaar de oudste in het college. Ik ben benieuwd of deze jonge club raad weet met de grote kwesties die nu spelen.

Of er bestuurlijk talent tussen zit, kan ik nog niet zeggen. Maar bij de bekende jonge gezichten houd ik in ieder geval Sijbe Knol in de gaten. Een opvallend en geschikt Statenlid. Maar hoe doet hij het als bestuurder?"

"Bovendien wordt hij verantwoordelijk voor cultuur. Fryslân is normaliter gewend hier meer aan uit te geven dan gemiddeld. Maar nu de provinciale begroting krimpt, lijkt het erop dat er minder geld naartoe zal gaan. Hoe legt Knol de accenten?

In Den Haag gebeurt natuurlijk ook van alles: Rutte stapte op, PvdA en GroenLinks werken samen, Omtzigt begint een eigen partij, en het CDA, dat vroeger oppermachtig was, heeft in de peilingen nog maar drie zetels over. Erg interessant hoe de Tweede Kamer er straks uit komt te zien."

"In ieder geval het Fries Programma Landelijk Gebied. Hiermee probeert de provincie de problemen op het platteland, met bedreigde natuur en stikstofproblemen, de baas te worden. Fryslân geeft aan hier 5,2 van de beschikbare 24 miljard voor te willen ontvangen. Ik ben benieuwd waar dat bedrag op uit zal komen. En wat er uiteindelijk van de plannen terechtkomt natuurlijk.

Verder verwacht ik dat het Rijk zal gaan bezuinigen. En dat zal natuurlijk invloed hebben op de provincies. Reden voor de besparingen is de oplopende rente. In de coronatijd lag die nog laag, waardoor de overheid toen flink kon uitgeven."

"De veenweide is ook een belangrijk onderwerp. In Nederland is een aantal gebieden waar de grond steeds verder inklinkt. In de Friese veenweide zijn de problemen met diepontwatering het grootst. Daar moet wat op bedacht worden. Sommige huizen, de zogenoemde code rood-gevallen, staan hierdoor op instorten. Mensen kunnen nu 40.000 euro compensatie ontvangen. Dat lijkt een fraai gebaar van de provincie, maar het is natuurlijk veel te weinig voor een nieuw huis."

"En dan heb je natuurlijk nog de Lelylijn. Die staat even geparkeerd. Dat zal dan ook op het bordje komen van het volgende kabinet. Stijn Lechner, de eerste directeur van de Lelylijn, buigt zich momenteel over deze treinverbinding.

Hij heeft de opdracht om de plannen voor de treinverbinding van Lelystad naar Groningen, over Heerenveen en Drachten, verder uit te werken. Wat is het beste tracé voor de spoorlijn? Hoeveel miljard gaat de nieuwe spoorlijn precies kosten? Rijk en Tweede Kamer moeten dat weten, voordat ze een besluit kunnen nemen."

"Daarnaast zijn er nog andere hobbels te nemen. Fryslân is nog niet ingericht op de Lelylijn. Het is nog niet helder hoe de Lelylijn bijvoorbeeld het Tjeukemeer moet passeren. Of hoe je een spoorlijn aanlegt in een Natura 2000-gebied als Van Oordt's Mersken, bij Beetsterzwaag. Een tunnel is wellicht een mogelijkheid, maar die maakt het project niet bepaald goedkoper."

"In programma's van partijen zie je meer aandacht voor regio's buiten de Randstad dan eerder. Mogelijk mede door de BBB en Omtzigt. Laatstgenoemde staat met zijn Nieuw Sociaal Plan momenteel bovenaan in de peilingen. Als hij bij de verkiezingen inderdaad hoog scoort, dan kan dat een positieve uitwerking hebben op Fryslân.

Wat voor Friese boeren interessant kan zijn, is dat hij kritisch is ten opzichte van het stikstofbeleid. Hij zet zijn vraagtekens bij het effect van uitkopen van de boeren. Omtzigt is een man die kritisch kijkt naar de kosten en de uitvoerbaarheid van politieke plannen. Zijn ze realistisch en worden de gewenste doelen gehaald? Het klinkt degelijk en soms zelfs saai, maar veel kiezers stellen zijn benadering zeer op prijs."

"Omtzigt is een Tukker en heeft oog voor het platteland. Het liefst zou hij ook meer mensen van buiten de Randstad in de landelijke politiek zien. Hij wil dat alle regio's goed vertegenwoordigd zijn in de Tweede Kamer. Daarvoor zou er een ander kiesstelsel moeten komen.

Ook bij de PvdA zie je Kamerleden die opkomen voor het platteland. Zoals Habtamu de Hoop uit Wommels. Hij vindt dat elke Nederlander recht heeft op openbaar vervoer. Of je nu in Den Haag woont of in Hemelum. Een mooi streven. De provincie geeft nu al veel geld uit aan busvervoer. Als De Hoop zijn plannen wil waarmaken moet daar geld bij, anders lukt het niet."

"Fryslân en het Rijk zijn in onderhandeling over het nieuwe Bestjoersakkoart Fryske Taal en Kultuer (BFTK). Het gaat om een meerjarige afspraak over Fries op school en ook over het Fries bij de rechtbank en in het straatbeeld."

"Daar maak ik me zorgen om. Gedeputeerde Sietske Poepjes (CDA) en minister fan Binnenlandse Zaken Hanke Bruins Slot (CDA) zijn beiden weg. Eke Folkerts (BBB) en Hugo de Jonge (CDA) mogen dit nu overnemen, maar hebben beiden minder verstand van zaken dan hun voorgangers.

"Fryslân pleit voor een 'minder braaf' bestuursakkoord en wil op het gebied van cultuur, media, onderwijs en rechtspraak een aantal stappen vooruit doen. Maar of dat ook lukt met een nieuwe minister en een demissionair kabinet? Het gevaar van vertraging is niet ondenkbaar."

"Een zeer belangrijk politiek thema is momenteel bestaanszekerheid. We hebben te maken met een flinke groep 'werkende armen', die door de inflatie en de hoge energierekening maar moeilijk rond kan komen. In Fryslân wonen in verhouding meer mensen met een laag inkomen. Een deel van hen woont ook nog in een niet al te goed geïsoleerd huis."

"De laatste voorstellen die ik zag, zijn het verhogen van de kindertoeslag en de zorgtoeslag voor de laagste inkomens. Is het dan niet eenvoudiger om mensen met een laag inkomen minder belasting te laten betalen? Want met toeslagen kan het ook verschrikkelijk misgaan.

Ik ben daarom nieuwsgierig naar hoe de politiek deze mensen gaat helpen. De ambities zijn er, maar het geld wordt krap in Den Haag. Op Prinsjesdag zullen ongetwijfeld mooie koopdrachtplaatjes worden voorgespiegeld, maar veel belangrijker dan beloftes in de politiek is wat er uiteindelijk echt gebeurt."