Na zeventig jaar herenigd op de Chinese Zee

Bennie de Goede uit het Israëlische Haifa en Ruurd Verbeek uit Drachtstercompagnie boekten zonder het te weten dezelfde cruise. Hoe toeval en onwaarschijnlijkheid samenvallen en een Joods onderduikertje zijn kleutervriendje tegenkomt. Een verhaal dat leest als een filmscript.
© Bennie de Goede
Bennie en echtgenote Yaffa de Goede uit het Israëlische Haifa zijn in 2017 vijftig jaar getrouwd. Om dit te vieren, maken ze een cruise in Azië. Wanneer het stel op een ochtend plaatsneemt in de theaterzaal voor een lezing, komt een ander echtpaar naast hen zitten. Tot zijn verrassing hoort Bennie hen Fries praten, de taal die hij als jongetje leerde.
Hij kan het niet laten om in het Fries te reageren en op hun vraag waar hij dan vandaan komt, antwoordt Bennie dat hij tijdens de Tweede Wereldoorlog ondergedoken zat in Blije. "Mar dan bisto Karel!", roept de onbekende man als Bennie vertelt dat hij bij Jan en Alie de Roo een veilig heenkomen heeft gevonden. Het is ongelooflijk maar Bennie zit in de theaterzaal van cruiseschip De Volendam midden op de Chinese Zee naast zijn oude klasgenoten uit Blije, Ruurd en Lissie Verbeek Van der Weij.
Maar dan ben jij Karel!
Ruurd Verbeek
In het kleine dorp aan de Waddenkust heeft het drietal samen op de kleuterschool gezeten. Bennie gaat daar door het leven als Karel Versteeg en hij en beide jongens zijn speelkameraden. Maar als Bennie/Karel in 1947 uit Blije wordt opgehaald door zijn moeder, gaat het contact verloren. Dat ze elkaar zeventig jaar later weer ontmoeten, op zo'n onverwachte plek is heel bijzonder. Bennie en Ruurd hebben hun vriendschap sindsdien gewoon weer opgepakt, alsof er niks gebeurd is.
Sindsdien is er de afgelopen drie jaar dagelijks contact geweest tussen Drachtstercompagnie, de woonplaats van Ruurd en Lissie en Haifa, de plaats waar Bennie sinds 1962 woont. Veel is er gesproken over de levensgeschiedenis van Bennie. Ruurd: "Bennie vertelde mij dat hij al langere tijd bezig was met zijn eigen geschiedenis, maar dat er nog veel hiaten in zaten." Omdat Ruurd zelf ook geïnteresseerd is in geschiedenis, en ervaring heeft met schrijven, besloten de beide mannen samen te werken.

Levensverhaal

Talloze bronnen werden geraadpleegd en het levensverhaal van Samuel Benedictus de Goede (roepnaam: Bennie) kreeg steeds meer vorm. Te beginnen met zijn vader, naar wie Bennie is vernoemd. Hij was één van de mannen die bij razzia's op 22 en 23 februari 1941 in Amsterdam van straat werden gehaald. Bijna de gehele opgepakte groep overlijdt binnen enkele maanden in de kampen.
Vader Bennie de Goede sterft ruim drie maanden na zijn arrestatie, op 31 juli in Mauthausen. Bennie's vrouw Lujza Kvint is op dat moment hoogzwanger. Ze bevalt op 28 augustus dat jaar van de kleine Bennie, die zijn vader dus nooit zal kennen.
© Bennie de Goede
Moeder en zoon worden steeds meer in hun dagelijkse leven beperkt en bij een razzia begin augustus 1942 worden beide opgepakt.
Lujza gaat naar de Hollandsche Schouwburg en Bennie belandt in de crèche ertegenover. Lujza is een geboren Hongaarse, en op dat moment maken Duitsers geen jacht op Joden uit bevriende landen. Het schier onmogelijke gebeurt: op aandringen van Lujza en met behulp van een verzetsgroep werden ze weer vrijgelaten.

Ondergedoken in Blije

Lujza duikt daarop onder in Nijmegen en Bennie komt in Blije terecht. Maar hoe dat precies is gebeurd en wie daarbij heeft geholpen, blijft voor hem een raadsel. "Wat ik wel zeker weet, is dat dominee Cees Moulijn en zijn vrouw Ans uit Blije en huisarts Albert Smit uit Ferwert ervoor hebben gezorgd dat ik op nota bene op mijn verjaardag in 1942 bij Jan en Alie de Roo in Blije terechtkwam." Bij aankomst draagt Bennie een kaartje om zijn nek van het Centraal Evacuatiebureau en heeft hij een nieuwe naam: Karel Versteeg.
© Bennie de Goede
Jan en Alie de Roo hebben geen kinderen en voeden Karel als hun eigen zoon op. We; zijn ze zich ervan bewust dat Bennies moeder in grote onzekerheid zit over haar baby. Zij sturen daarom foto's en schrijven brieven naar haar. Bennie maakt een aantal hachelijke momenten mee in Blije maar uiteindelijk kan hij de gehele oorlog bij de familie De Roo blijven.
© Bennie de Goede
Het weerzien met zijn moeder na de oorlog valt hem zwaar. Hij is christelijk opgevoed, spreekt Fries en wil niet weg uit zijn vertrouwde omgeving. De naoorlogse periode is roerig voor Bennie en zijn thuissituatie niet altijd fijn. Gelukkig kan hij bijna alle vakanties doorbrengen in Blije. De hechte band met het dorp blijft, ook als Bennie in de jaren zestig naar Israël verhuist. Meermaals komen er vrienden over en hij bezoekt ook geregeld Fryslân.
It hat sa wêze moatten
Bennie de Goede
Dat hij nu zijn verhaal doet heeft een bijzondere reden. Het project De Terugkeer van de Joodse Kinderen deed Ruurd en Bennie beseffen dat de levensgeschiedenis van Bennie het zeker waard is om nauwkeurig op papier te zetten. ,,Vooral ook voor het nageslacht, want het waren allemaal losse herinneringen", aldus Ruurd. Ook zijn ze via Yad Vashem bezig om een onderscheiding voor de Rechtvaardigen onder de Volkeren voor Jan en Alie de Roo te krijgen.
En dat allemaal omdat ze dezelfde cruise boekten. Bennie: "It hat sa wêze moatten."
Het project 'De terugkeer van de Joodse kinderen' is een samenwerking tussen Stichting de Verhalen, Omrop Fryslân, Leeuwarder Courant en Friesch Dagblad. De kernredactie bestaat uit Karen Bies, Marja Boonstra, Martijn van Dijk, Wybe Fraanje en Gerard van der Veer.