Film over Elfstedentocht van 1954 in kleur ontdekt: "Parel in het archief"
Het Fries Film Archief heeft de hand gelegd op mogelijk de oudste kleurenbeelden van de Elfstedentocht. Het gaat om de tocht van 1954, die door Jeen van den Berg werd gewonnen. De beelden zijn gemaakt door Sjoerd Steensma uit Bolsward. Het is deze maandag exact 66 jaar geleden dat de tocht werd gehouden. Naast de tocht van '54 heeft hij ook die van twee jaar later in kleur vastgelegd. Toen kwamen de vijf koplopers samen over de finish.
Alvestedetocht yn kleur 1954
De originele film had geen geluid. Omrop Fryslântechnicus Martijn Engbrenghof is ermee aan de slag gegaan: "Met geluid gaat zo'n film leven. Wat ik geprobeerd heb te doen is mensen mee terug in de tijd te nemen."
Met een 16mm-camera
Tot nu werd aangenomen dat Friese filmmaker Han de Vries de oudste kleurenbeelden had geschoten. Hij legde de tocht van 1956 vast op film. Het filmpje van Steensma is voor zover nu bekend het oudste dat gemaakt is van de 'tocht der tochten'. De 16mm-beelden zijn toevallig ontdekt toen de dochter van de filmmaker, Klara Woldring-Steensma, de collectie van haar vader bij het Fries Film Archief bracht.
Filmer van ijsevenementen
Het gaat om beelden van verschillende ijsevenementen. Zo heeft Steensma onder anderen ook de Elfmerentocht van 1954 en 1956 vastgelegd. Ook arrensleewedstrijden op het IJsselmeer bij Hindeloopen en het NK langebaan van 1955 in het oude Thialf. Dat was toen nog een natuurijsbaan. Ook heeft Steensma beelden gemaakt van een kortebaanwedstrijd voor vrouwen in de Prinsentuin in Leeuwarden.
Alvestedetocht kleur 1956 NIJ
De tocht van 1954
Sjoerd Steensma (1910-1995) was mede-eigenaar van Steensma en Zn. in Bolsward. Bij beide tochten volgde hij de koplopers. Het filmpje uit 1954 begint in Harlingen. Daar filmt Steensma de kopgroep van zes, met daarin ook de latere winnaar Jeen van den Berg, hij is herkenbaar aan startnummer 40. Hij vindt de kopgroep later terug in Franeker en in de sneeuw bij Berltsum. Daar brengt hij ook de beroemde Friese fotograaf Sjoerd Andringa in beeld. Die houdt een radio vast om het verloop van de tocht te volgen.
Het lukt Steensma om de kopgroep in Dokkum nog vast te leggen. Daarna moet het ook voor hem een race naar Leeuwarden geweest zijn. In een overvolle Prinsentuin legde hij vast hoe Jeen van den Berg als eerste over de streep kwam, gevolgd door Aad de Koning en Jan Charisius. Het slotbeeld is de huldiging van Van den Berg met de tulpenkrans en zijn trotse vader.
De tocht van 1956
In 1956 begint de film in de omgeving van Bolsward. Daar is duidelijk te zien hoe slecht het ijs daar toen was. Hij pakt de kopgroep weer op in Alde Leie. Dat was toen een van de kluunplekken. Tijd om verder te rijden had Steensma waarschijnlijk niet. Hij neemt ons meteen weer mee naar de Prinsentuin in Leeuwarden. Daar was het bijna nog drukker dan in 1954. Mensen stonden op de daken van de huizen.
Wat Steensma duidelijk in beeld brengt is het 'Pact van Vrouwbuurtstermolen'. De vijf koplopers hadden daar afgesproken om samen over de eindstreep te komen. Dit wordt niet geaccepteerd door het bestuur van de Elfstedenvereniging. De nummer zes, Jeen van den Berg, wordt dan tot winnaar uitgeroepen, maar hij weigert. De jury neemt daarop de beslissing om geen winnaar uit te roepen van 1956 omdat de vijf er geen sportieve wedstrijd van hadden gemaakt.
Fries Film Archief
Bij het Fries Film Archief zijn ze blij met de beelden. Syds Wiersma: "Het is echt een mooie prestatie dat een amateurfilmer alleen zulke beelden heeft gemaakt. En dan ook nog in kleur. Dat geeft aan dat de man historisch besef had. Voor ons is dit een parel in ons archief."
De belangrijkste films van de familie Steensma zijn gedigitaliseerd. Dat is gedaan in het teken van het Deltaplan Digitalisering Cultureel Erfgoed Friesland (DDCE). Omrop Fryslân brengt in samenwerking met het Fries Film Archief de beelden deze maandag naar buiten.
