Eerste Friestalige supermarkten, ook landelijk belangstelling voor project

De Afûk heeft een oproep gedaan aan supermarkten en wie wilde deelnemen, kon ook rekenen op subsidie. "Er zijn meer supermarkten die gereageerd hebben, maar het is zo dat als je in een landelijke keten zit, het wel wat vraagt om alles te vertalen, het in de juiste vormgeving te gieten en alles klaar te krijgen," legt Fokke Jagersma va Afûk uit.

"Er komen van meerdere kanten reacties, dus het kan zomaar een vervolg krijgen. Ook vanuit het ministerie: hoe doen Friezen het eigenlijk? Om Fryslân heen zijn ook variaties, zoals het Nedersaksisch of het Limburgs," zegt Jagersma.

In Eastermar en Damwâld is het Fries vanaf nu zichtbaar. "Het gaat in eerste instantie om borden. Het personeel spreekt vaak wel Fries, er zijn veel streekproducten, maar de zichtbaarheid van de taal is een ander verhaal. In deze twee plaatsen zijn de borden nu Fries of tweetalig. Als je naar Edeka kijkt, een supermarkt in Duitsland, zij hebben dit al op diverse plaatsen gedaan. Dat zorgde ervoor dat er meer binding kwam met mensen uit eigen dorp, en meer aanloop van mensen uit de regio en zelfs belangstelling van toeristen. Het leverde positieve reacties op, maar ook een hogere omzet. Dus het mes kan aan twee kanten snijden," zegt Jagersma.

Volgens Jagersma is het ook aantrekkelijker voor toeristen. Het levert een verhaal op. "Als je zelf in het buitenland bent, wil je ook proeven dat het anders is. In 2018 waren er ook veel toeristen die aan hebben gegeven dat de Friese taal niet zichtbaar is voor hen. Hoe ziet dat er uit? Hoe klinkt dat? Die 'couleur locale.' En als je dat versterkt met streekproducten, krijg je een goed verhaal."

Binnen het project kan iedere supermarkt een eigen invulling geven. "Wij zijn niet zo eigenzinnig dat alles in onze vormgeving moet, wij sluiten ons aan bij de werkelijkheid van de winkels zelf. Zij weten ook het beste wat er in hun plaats past. De supermarkt in Eastermar heeft echt een gemeenschapsfunctie, maar er komen ook veel toeristen. Dus alles in het Fries, maar wel met mooie onderschriften eronder met uitleg. Zoals pakken drinken met: 'Foar de toarst.' En toiletpapier met: 'Foar as de krante op is.' Zo kun je gekke zinnen vinden in de winkel."

Sjouke Wijnsma is eigenaar van de supermarkt 'Alles ûnder ien Dak' in Eastermar. Hij is blij met de Friese teksten in zijn winkel. Bijvoorbeeld: fleis yn blik, smaaklik en maklik. En: de friezer, it bliuwt langer goed. "Die oproep van de Afûk was er en wij zitten in Tytsjerksteradiel, een Friestalige gemeente. Ik dacht: dit is een gouden kans. Eerder gebruiken wij het Fries enkel als het ons uitkwam."

Het is een investering, maar er zit ook wat subsidie op het project. "Dat helpt wel mee, anders denk je: voor wie doe ik het eigenlijk? Met een duwtje van de Afûk, de provincie en de gemeente wordt het een heel mooi plaatje. Wij zijn nu een van de eerste Friese supermarkten, wij onderscheiden ons. Wij zijn maar een kleine dorpswinkel, dus alles wat ons anders maakt dan de grote ketens is mooi meegenomen. Ik ben eigen baas, zit met mijn vrouw aan de keukentafel en kan daar beslissen: wij doen het."

"Heel Damwâld is eigenlijk wel Fries, tot nu toe hadden wij alleen maar Nederlandse 'signing.' Nu ook in het Fries," zegt Durk Boer van de Albert Heijn in Damwâld. "Een klant die hier vaker komt, die moet het eigenlijk niet eens opvallen. Zo mooi moet het zijn. Je bent er even mee aan de gang, maar je hebt er ook veel plezier van." In Damwâld heeft de Albert Heijn gekozen voor tweetaligheid. "Wij houden de huisstijl aan met de Nederlandse teksten, maar daar zetten we het Fries onder."

Boer: "Damwâld moet er ook om kunnen glimlachen. Er zijn de gekste woordjes. Ik wist eerst niet wat 'flaubiten' waren, dat zijn dus 'tussendoortjes.' Zo leer je ook nog wat, ook als klant."