Unieke opname brengt drama van Wjelsryp tot leven: "Het blijft altijd bij je hangen"

Was het Gods wil of gewoon een bizar toeval? De crash van een vliegtuig bij Wjelsryp maakte in 1960 in één klap een einde aan het leven van een compleet boerengezin. Een audio-opname van de rouwdienst geeft nu inzicht in het drama dat die weken het hele land in greep hield.

Het gebeurde met denderend geweld. Een F-84-F Thunderstreak kwam rond 20.00 uur op het woongedeelte van de boerderij van de familie Postma neer. Zij woonden aan het Westerein, tussen Wjelsryp en de buurtschap Lutjelollum.

Jacques Snijders, een 25-jarige 2e luitenant vlieger uit Geleen, was op een nachtelijke oefennavigatievlucht. Hij vloog vanaf de vliegbasis in Eindhoven. Om 19.52 uur gaf Snijders door dat hij boven Makkum vloog. Dat was het laatste contact met de piloot.

Waarschijnlijk was de vlieger gedesoriënteerd toen hij uit de richting van Tzum kwam aanvliegen. Sommige buurtbewoners verklaarden later het vliegtuig te hebben gehoord.

Uit een reconstructie is gebleken dat vader Tjerk en moeder Richtje waarschijnlijk aan tafel zaten. De kinderen lagen al in bed. Tjerk Postma was veehouder en had daarnaast een klein loonbedrijf. Het jongste kind, Gerrit, was nog maar vijf jaar oud.

In één beweging veegde de Thunderstreak de boerderij van de familie plat: de straaljager kwam als een strijkijzer over het huis en de stal heen. De buren hoorden een zware explosie, gevolgd door een gigantische vuurgloed.

Alles weggeslagen

Tjerk en Richtje Postma, hun vier jonge kinderen en vlieger Jacques Snijders waren op slag dood. De crash sloeg op de plek van het woonhuis een zwarte krater van zo'n 25 vierkante meter. De boerderij lag in puin. Wat nog overeind stond, brandde tot aan de grond toe af.

De brandweerkorpsen van Franeker, Wommels en de Leeuwarder vliegbasis reden uit, evenals verschillende andere hulpdiensten. Het meeste vee was al dood en een wachtmeester van de Rijkspolitie verloste de laatste, stuiptrekkende koeien met zijn pistool uit hun lijden.

Het gebeurde 21 november 1960, dinsdag 63 jaar geleden. Een dag later kwamen de minister van Defensie, de militaire leiding, de burgemeester en andere prominenten ter plaatse. De ramp veroorzaakte een schok in het land, de kranten stonden er vol mee.

Een paar dagen later, op 25 november, volgde de uitvaart van de familie. Er kwamen zoveel mensen op de dienst af dat de kerk te klein was.

Van die uitvaart zijn de opnames nu weer opgedoken. De audio werd opgenomen voor familie in Canada. De opnames zijn na een reis door buiten- en binnenland terug in Fryslân, bij Oane Anema uit Arum.

Hij is de eigenaar van het familiearchief. De opname geeft een uniek inzicht in de rouwdienst die volgde op een van de grootste rampen die Fryslân in die tijd trof.

Anema hoeft niet lang te zoeken. In een grote map bewaart hij alle artikelen en opnames. "Er is heel wat gepubliceerd", vertelt hij. Naast de feitelijke berichtgeving over het ongeluk valt op dat er in de kranten lang brieven werden gewisseld over de preek van de uitvaart.

Voorpost van God?

De ouders van het gezin dat omkwam waren de oom en tante van Ali Pars-Anema. Ze heeft nog veel herinneringen aan de ramp en de opnames halen weer veel naar boven. Wat bij het afspelen van de band opvalt, is dat de dienst niet afwijkt van een reguliere dienst.

"Ze doen wat ze altijd doen. Gewoon met hun eigen rituelen. Er werd niets extra's bij gezegd."

En toch staat dat wel in groot contrast met hoe men dat tegenwoordig aanpakt. "Wat toen ook al raar was, was dat er bloemenkransen bij het graf stonden." Dat was niet gebruikelijk in die tijd.

Dominee A. Kruyswijk was de voorganger bij de dienst. Tijdens de preek sprak hij woorden die lang voor discussie zorgden: "Je moet ergens voorzichtig wezen met te spreken over motieven van God. Maar zou hij het daarom hebben gedaan? Zijn de Postma's voorposten van God?"

Kruyswijk sprak over de wil van God. Oane Anema: "Dat tekent zo de tijd van toen. Het was bijna of ze blij waren dat iedereen verongelukt is, want nu is iedereen in de hemel."

'Dit moet afgelopen zijn'

Er kwam een felle discussie op gang. In brievenrubrieken van de kranten werd er fel op gereageerd. Pars-Anema: "Dat ging maar heen en weer."

Als familie kregen ze er genoeg van. Elke keer weer zorgde het voor veel emotie. "De familie heeft toen gezegd dat dit afgelopen moest zijn. Dat hebben we gevraagd."

Het verdriet binnen de familie was groot. "Gelukkig was de band heel sterk", zegt Ali Pars-Anema. "We stonden eromheen. Er werd zo op elkaar gepast. Dat is nog steeds zo."

De pijn slijt

Wat Pars-Anema het meest is bijgebleven, zijn de kisten in de kerk. "Er stonden er zes. Eén kleine kist. Dat raakte me echt heel erg."

Haar man speelde op het orgel. "Hij werd meteen gevraagd binnen de familie." De emoties die je toen voelde, zijn er nu niet meer. "De pijn slijt natuurlijk. Maar het blijft altijd bij je hangen. Als ik nu de opname van de dienst terugluister, zit ik direct weer in dat kerkje."

De kerk was veel te klein voor de uitvaart. Naast de familie en allerlei prominenten stonden er buiten de kerk nog veel mensen. Ze konden de dienst volgen via luidsprekers.

Wat nu nog over is, is de grafsteen bij de kerk van Wjelsryp. Van het ongeluk en de ramp zelf is niets terug te vinden. Anema: "We rijden er wel eens langs. Dan zeggen we: hier was het."

Terug in de tijd

Op de plaats van de boerderij stond lange tijd niets. Nu loopt de provinciale weg van Franeker naar Winsum er langs. Er staat een loods.

Maar het bandje met de opname van de dienst is weer terug in Fryslân. Veilig bij Anema thuis. Af en toe luisteren ze samen naar de opname. Dan zijn ze even terug in de tijd.