Buurtkastjes populair, maar ze worden ook wel eens leeggehaald: hier kun je ze vinden

Een gratis pak vla op de hoek van de straat of een tweedehands spelletje bij het buurthuis. Het kan steeds vaker worden gehaald bij de buurtkastjes die opduiken. Niet altijd alleen om mensen in armoede te helpen, maar ook om afval te verminderen.

Fardau Folkertsma is buurtwerker Achtkarspelen bij welzijnsorganisatie Kearn. De organisatie zag eind vorig jaar en begin dit jaar het aantal buurtkastjes als paddenstoelen uit de grond komen.

"Het is ontstaan toen veel mensen in Nederland moeilijker rond konden komen, mede door de hoge inflatie", zegt Folkertsma. "Tegelijkertijd zijn er ook mensen die iets over hebben en wat willen doen, als ze dat op het nieuws horen."

In kaart brengen

Dus besloot Kearn de kastjes in Achtkarspelen en Tytsjerksteradiel in kaart te brengen. "Zodat mensen ze weten te vinden. Vooral in het begin als buurtkastjes worden opgezet, merken de oprichters dat het nog niet altijd storm loopt." Het aantal kastjes in de twee gemeenten zijn de afgelopen tijd aardig gelijk gebleven en lopen dus goed, zegt Folkertsma.

Dat merkt ook Rowdy van Veen. Hij houdt een landelijke kaart bij fan buurtkastjes en krijgt iedere week vijf tot tien nieuwe locaties van kasten door.

De truc om bezoekers te trekken is volgens Folkertsma Facebook. Daar zijn heel veel pagina's van de kastjes te vinden. "Zo geef je er bekendheid aan. Mensen die wat nodig hebben weten die beter te vinden en vaak doen initiatiefnemers ook oproepjes voor spullen die weer aangevuld kunnen worden", seit Folkertsma.

Kerstpaketten

Sommige kastjes worden niet alleen opgericht om mensen in armoede te helpen, maar ook om de wegwerpmaatschappij tegen te gaan. Zo wordt er rond de kerst veel spul uit kerstpakketten gedropt in de kastjes.

"Als er bijvoorbeeld een soort pasta in zit die mensen niet lekker vinden, dan gooi je het niet meteen weg maar komt het in de kastjes. Mensen met minder te besteden kunnen dan ook eens genieten van wat specialere producten."

Menstruatieproducten

Sommige mensen leggen er zelfs pakketjes in voor een volledige maaltijd, ziet Folkertsma. Daarnaast worden er vaak menstruatieproducten in de kastjes geplaatst. "Die zijn natuurlijk erg duur voor mensen die niet veel geld hebben."

Daarom kunnen kastbezitters bij het Armoedefonds eens per maand pakketten bestellen. Die leveren menstruatieproducten aan scholen, bibliotheken, buurthuizen, maar ook aan buurtkastjes: zogenaamde 'menstruatieproducten uitgiftepunten' (MUP's).

De pakketten voor de kastjes zijn wat kleiner dan de pakketten die bijvoorbeeld scholen en bibliotheken ontvangen. "Dat ligt aan hoe groot het aantal afnemers is", legt het fonds uit.

Kleine dorpen

Vooral in kleinere plaatsen duiken de kastjes met menstruatieproducten op. Dat komt volgens het Armoedefonds omdat in de grotere plaatsen vaak voedselbanken, scholen en bibliotheken zijn waar de producten worden uitgedeeld. "Maar in de kleinere dorpen zijn dat er minder."

Wel bestaan er ook in steden overkoepelende initiatieven, zoals in Leeuwarden, waar een aantal buurtkoelkasten staan.

De kastjes trekken vooral mensen die tussen wal en schip vallen, zegt het Armoedefonds. "We zien dat het aantal mensen in armoede stijgt, en er is een grote groep die niet in aanmerking komt voor de voedselbank. Voor die groep die ertussenin zit, zijn de buurtkastjes heel mooi."

's Nachts op slot

Het gebeurt echter ook wel eens dat kastjes worden leeggehaald, of dat er veel spullen in één keer uitgehaald worden. Zoals in Bútenpost. Daar heeft de kerk besloten de kast 's nachts op slot te doen. Folkertsma ziet dat de meningen daarover verdeeld zijn. "De een vindt het heel erg, de ander denkt: misschien hebben sommige mensen het wel erg nodig."

Als de kast 's avonds op slot wordt gegooid, komen er volgens Folkertsma minder mensen. "Als het donker is, is de drempel veel minder hoog voor sommigen om er wat uit te halen. Er ligt nog een enorm taboe op armoede."

Ook over de plek van zo'n kast is in dat kader discussie. Midden in een dorp op een drukke plek kan voor sommigen als vervelend voelen omdat zij zich bekeken voelen.