Recensie It Boalsert Mystearje: een heerlijk schouwspel voor jong en oud

Wat een heerlijke voorstelling is It Boalsert Mysterie geworden. De teksten zitten stampvol speelse humor en taalgrappen. En met actuele thema's als de klimaatcrisis en de bedreigde positie van de Friese taal, wordt ook nog inhoudelijk voor een boodschap gezorgd.

Met een energieke spelpret houden de acteurs de gang er ook goed in, zodat de voorstelling nergens drammerig wordt.

Het Bolsward Mysterie is alweer de vierde Master Gysbert-musical, die het Fries en Theater (FET) sinds 2016 organiseert voor schoolkinderen. Na een uitstapje naar de Friese theaters, wordt de musical deze keer weer gespeeld in de Broerekerk in Bolsward: de monumentale kloosterkerk in de geboortestad van Friese schrijver en dichter Gysbert Japicx.

Volgens Rieneke Speerstra van het FET zijn de voorstellingen er vooral op gericht om het Fries dichter bij de jeugd te brengen, en dus als levende taal overeind te houden. Het kan bijna niet anders dat dit met deze voorstelling zeker lukt.

Het verhaal is ook deze keer weer geschreven door Tjerk Kooistra, onder andere bekend als regisseur van het Iepenloftspul Jorwert.

Hoofdpersoon Meester Gysbert, gespeeld door Wybo Smids, heeft opnieuw de opgave om de Friese taal van de ondergang te redden. Die wordt namelijk bedreigd door Vrolijke Frans (een dubbeldrol van Wybo Smids) die als nieuwe 'verlosser' van Fryslân, compleet met taalpolitie (Annemiek Schuurman) het Fries wil vervangen door 'fatsoenlijk' Nederlands.

Als het erop lijkt dat dit gaat lukken, komen prinses Anna (Anke Boersma) en haar dochter Elske (Mayte Veenstra) in verzet. Alleen het bevroren Pompeblêdehart kan het proces nog keren.

Opwarming

Dit hart is echter door de (over)koningin meegenomen naar het koude Noorden, omdat het hart smolt door de opwarming van de aarde. Dan zou de Friese taal immers voorgoed verloren zijn. Dus moet dit hart nu weer worden opgehaald. Met een grote verscheidenheid aan gevaren op deze tocht voor de expeditieploeg onder leiding van Master Gysbert.

Wat dan volgt, is een heerlijk schouwspel dat door aanstekelijk toneelspel de aandacht van het nog jonge publiek knap vast weet te houden. De talloze woordgrapjes lijken voor kinderen tussen de acht en twaalf jaar soms best een beetje moeilijk, maar komen echt wel binnen.

Ga er maar aan staan: het woord voor de pleister met sensor die de prinses opplakt, zodat ze kan worden afgeluisterd en gevolgd, is... "track-pleister'. En een drag queen die door de modder loopt, wordt dus een 'drek queen'. Dan blijkt dat je ook jonge geesten nooit moet onderschatten. Over het algemeen wordt er uitgelaten om gelachen.

Liedteksten

Kooistra maakt daarbij voortreffelijk gebruik van de muziek als bindende factor. Niet alleen worden herkenbare liederen en melodieën uit de populaire animatiefilm Frozen gebruikt, ook laten komen en instrumentale fragmenten van popgroepen zoals Queen en U2 voorbij.

Onverwacht komisch is ook het gebruik van populaire liedteksten in de spreektaal onderling. Bijvoorbeeld Vrolijke Frans die, als een personage niet de waarheid spreekt, uitroept: "je loog tegen mij, alsof ik een kind was." Het antwoord dan terug: "u wordt bedankt! U kunt wel gaan." Het zijn maar een paar voorbeelden.

En wat te denken van de verwijzing naar de internationale hitsong Friesenjung van Joost Klein uit Britsum? In deze voorstelling is Friezenjong maar meteen de aanduiding voor Friese jongeren in zijn algemeen. Voor vrouwen en mannen.

Galmbak

Het valt wel op dat de Broerekerk een imposant decor oplevert, maar geluidstechnisch is het een grote galmbak. De verstaanbaarheid van vooral de liedteksten is soms niet veel van over. Dat het jonge publiek dan niet de aandacht verliest, kan niet anders dan een compliment aan alle medewerkers worden beschouwd.

Woke

Kooistra kan het niet laten en speelt in zijn stuk ook met de woke-gedachte, die steeds populairder wordt. Beledigende grappen en vloekwoorden komen daarom niet langer voor in het script van dit stuk.

En de vrouwelijke spelers op het podium worden ook niet meer 'liefje of schatje' genoemd. "Want het script mag beslist niet 'vrouwonvriendelijk' worden", merkt Master Gysbert belerend op. Wie dan weet dat Kooistra als tekstschrijver van Jorwert onlangs juist daarop kritiek kreeg, kan een milde glimlach niet onderdrukken. Mooi gevonden.

Kooistra verdient daarnaast nog een compliment voor zijn eigen prestaties op het toneel. Hij laat de voorstelling namelijk spelen in het jaar 2033 als Fryslân is getroffen door een watersnoodramp.

Mensen zijn verdronken, huizen vernield en de elektriciteit is uitgevallen. Er is dus geen stroom! Om toch muziek te kunnen spelen en de podiumverlichting te laten branden, zorgt Kooistra zelf voor de nodige stroom op een fiets met generator.

De hele voorstelling trapt hij hem echt het snot voor de ogen. Er komen steeds meer donkere zweetplekken op zijn groene T-shirt. Een grote handdoek kan de transpiratiedruppels op zijn voorhoofd amper aan. En niet zogenaamd, maar gewoon honderd procent lichamelijke inzet!

De voorstelling It Boalsert Mystearje zal deze dagen maar liefst 24 keer worden opgevoerd met totaal zo'n 3.500 toeschouwers. Kinderen tussen de acht en dertien jaar oud.

Donderdag 9 en vrijdag 10 november krijgt het volwassen publiek de kans om de voorstelling te zien. Die twee voorstellingen kunnen volgens mij nooit genoeg zijn om in de behoefte te voorzien. It Boalsert Mystearje is immers een heerlijk schouwspel geworden voor jong en oud. Wie wil dat nu niet zien?