Hoe houd je de zorg in Fryslân bereikbaar als ziekenhuizen fuseren?

Moet er voortaan standaard een ambulance bij een evenement in de uithoeken van Súdwest-Fryslân? Of moet je bij een klein ongeluk meteen 112 bellen? Met zulke vragen zitten EHBO-vrijwilligers bijvoorbeeld.

Friezen maken verreweg de meeste kilometers om bij een ziekenhuis te komen: in vergelijking met de rest van het land is de afstand tot de zorg groot. Als de fusie doorgaat, worden dat er voor veel mensen alleen maar meer. Hoe bereikbaar blijft de zorg nog?

"We hadden deze zomer een goed voorbeeld", zegt Geeske Dijkstra van de EHBO-vereniging Warns-Stavoren.

"Een vrouw brak haar arm en belde met de Dokterswacht. Dat duurde ruim een half uur. Daarna duurde het in het ziekenhuis ook nog een dik uur. Hoe veel langer duurt zoiets als je naar Joure moet? Moet je dan nog langer wachten?"

Het is niet alleen de wachttijd die Dijkstra dwars zit. "Het is hiervandaan niet gemakkelijk om met het openbaar vervoer in Joure te komen. Vanuit Stavoren met de trein en dan de bus. Dan ben je best lang onderweg."

Ze vindt daarom dat goed nagedacht moet worden over waar de mensen vandaan komen die gebruik maken van het ziekenhuis.

Dat vinden ook verloskundigen. Welmoed Hemeltjen is voorzitter van de coöperatie GeboorteKracht. Zelf werkt ze in Bolsward. Veel van hun cliënten zitten in het gebied dat steeds verder van de ziekenhuizen vandaan komt te liggen: de hoek van Makkum-Workum-Bolsward.

"Het belangrijkste is dat de zorg die in het ziekenhuis moet, dichtbij goed geregeld wordt. Dan heb je het over de spoedzorg. Dat moet voor iedereen goed bereikbaar blijven."

Ze maakt het nu wel eens mee dat ze met een vrouw die bijna te bevallen staat verder moet rijden dan gewenst is. Dat is het geval als de kraamkamer van het Antonius Ziekenhuis in Sneek vol zitten.

"Ik ben daar dit jaar drie of vier keer geweigerd. Dan moet je doorrijden naar Leeuwarden of Heerenveen." Dat geeft met name ongemak, zegt Hemeltjen. "Het kan ineens heel snel gaan."

Op dit moment is er een zogenaamde 45-minutennorm. Die houdt in dat je binnen drie kwartier met een ambulance op de spoedeisende hulp van een ziekenhuis moet kunnen komen.

Die wordt in Fryslân regelmatig niet gehaald. "Het is ook een theoretische norm", zegt Sietze Kijlstra van Regionale Ambulancevoorziening. "Die norm rekent er ook op dat je een patiënt in vijf minuten op de brancard hebt. Maar het stabiliseren van een patiënt kost gemiddeld 20 minuten en dan moet je nog naar het ziekenhuis."

Op de Waddeneilanden is het al helemaal moeilijk de norm te halen. Kijlstra: "Daarom is er de ambulancehelikopter. Als er een oproep komt, zijn ze binnen twee minuten weg en binnen tien minuten ter plaatse."

Minister Ernst Kuipers van Volksgezondheid wil van de norm af. Die is niet meer van deze tijd, vindt Kuipers. De discussie daarover is echter controversieel verklaard.

Kijlstra is het wel met de minister eens: "We kijken in de ambulance nu al naar wat het beste ziekenhuis is voor de patiënt. Dat is niet altijd het ziekenhuis dat het dichtste bij is."

Als voorbeeld geeft Kijlstra een zwaar auto-ongeluk waarbij iemand zwaargewond raakt, een meervoudig trauma: "Dan rijden we naar het UMCG in Groningen. Daar hebben ze de beste uitrusting om de patiënt goed te behandelen."

Dat de afstand tot ziekenhuiszorg toeneemt als het besluit valt om het Antonius en Tjongerschans te sluiten, ziet ook Kijlstra.
"Voor de aanrijtijden maakt dat niet uit. We hebben 24 staanplaatsen en kunnen overal in een kwartier zijn."

Dat klopt, zegt Geeske Dijkstra. Maar dat is een dunne lijn. "Hier zit de standplaats in Koudum. Als er iets gebeurt in Workum en later bij ons, dan moet de volgende ambulance uit Bolsward komen. Dat duurt langer."

De verloskundigen hebben nog een gesprek met de zorgverzekeraar over de plannen voor het gebied. "Wij willen dat de zorg goed geregeld wordt voor de zwangere vrouwen, maar ook voor verloskundigen", zegt Welmoed Hemeltjen. "Een nieuw ziekenhuis mag niet zomaar vollopen. Het is een groter verzorgingsgebied en dan heb je genoeg verloskamers nodig."

In het verleden is er ook wel eens gesproken over het plaatsen van een zogenaamd 'bevallingshotel' in gebieden waar de zorg verder weg is. Zo'n hotel is een plek waar je terecht kunt voor een gewone bevalling, zonder medische indicatie. Hemeltjen wil daar voorlopig nog niet aan denken.