Het levensverhaal van Freark Smink: "Ik verwonder mij elke dag over het bestaan"

In zijn laatste voorstelling 'Wat soesto!' zitten veel autobiografische elementen. De hoofdpersoon heeft een moeizame relatie met zijn vader. Dat had Freark ook.

Freark is de oudste zoon in een gezin van negen kinderen en werd geboren op 28 maart 1948. Hij kwam uit een orthodox hervormd gezin. Iedere zondag ging de familie twee keer naar het kleine kerkje midden in het dorp.

"Ik móést erheen", zegt Smink daarover. "Later heb ik er wel voor gezorgd dat ik er niet meer kwam. Ik kan niet zoveel in de kerk vinden. Niet dat ik niet geloof hoor: ik heb mijn eigen geloof wel en mijn eigen verwondering die ik in zakken vol met mezelf meedraag. Maar ik kom nooit in de kerk."

Tussen het oudste en jongste kind in het gezin zat maar liefst twintig jaar. Smink werd nog geboren in de bedstee. "Op een zondagmiddag om 16.00 uur. Ik ben een zondagskind."

Die verwondering deelde hij met zijn moeder Romkje, waar hij een goede band mee had. Met zijn vader was dat anders. Vader Siemen was autoritair en liet geen tegenspraak toe.

Volgens Freark hebben de oudste kinderen van het gezin Smink een heel andere vader meegemaakt dan de jongere kinderen.

Vader was bedachtzaam, maar voor de oudste jongens ook streng. Ze werden wel eens geslagen door vader. Voor de jongere kinderen was vader milder. Hij deed spelletjes met ze, iets wat Freark zich niet kon voorstellen.

Een groot verdriet was het verongelukken van Frearks jonge broertje Willem. Het 4-jarige jongetje werd op de weg voor de boerderij door een auto aangereden. Moeder heeft er altijd verdriet om gehad, toen ze bijna 85 was, huilde ze nog om kleine Willem, zo vertelt Freark.

Vader kon zich niet uiten. Vader praatte niet. Het jongetje dat na Willem werd geboren, kreeg weer de naam Willem. Freark smeekte om dat niet te doen, maar vader was niet op andere gedachten te brengen. Vader was een traditionele man.

De moeilijke relatie met zijn vader heeft Freark gebruikt voor het toneelstuk Wat soesto!. Toen het stuk in dorpshuis De Bining in Sondel werd opgevoerd, kwam er familie kijken. Het stuk zorgde voor onenigheid, vooral vanwege de autobiografische elementen.

Sommige familieleden waren boos over de manier waarop vader Smink geportretteerd werd. Ze herkenden hun vader niet en vonden dat Freark de 'vuile was' buitenhing. "Zij steigerden; dat Freark het zo speelt. Zij hadden het liever niet gewild. Maar mijn broer Ale zei: Freark liegt niet."

"Ik had nooit gedacht dat ik toneelspeler zou worden", zegt Smink, maar dat gebeurde wel. In het Lokaaltje in Sondel stond Smink voor het eerst op het toneel, toen hij nog maar twaalf was. Later las hij daar ook wel gedichten voor.

In tegenstelling tot het stuk Wat Soesto!, wilde Freark als oudste boerenzoon zijn vader niet opvolgen. Hij ging naar de kweekschool en werd schoolmeester. Zijn eerste baan was schoolmeester op de christelijke school van Hidaard.

Later kreeg hij een baan in Grou. Hier werd hij gevraagd voor het kritetoneel en zo kwam hij in de theaterwereld terecht. Hij speelde bij Tryater en kreeg steeds meer rollen in films en televisieseries. Zo speelde hij in De Dream, Amsterdamned en Baantjer, om maar een paar te noemen.

Maar toch wilde Freark niet weg uit Fryslân. Hij wilde hier blijven spelen. In het Fries. Bij Tryater en later Pier21, waar hij schitterde in De Emigrant en Wat soesto!.

Bij Omrop Fryslân werd hij bekend met programma's als Radio Yllegaal en Sybe Satellyt. Veel schoolkinderen groeiden op met de avonturen van Sybe en zijn hond Sjef.

"Sybe is verbaasd over de hele wereld die op hem afkomt", zegt Smink. Schoolkinderen raakten ook verwonderd over de wereld van Sybe Satellyt. Nog altijd roepen mensen 'Sybe' als ze Freark zien lopen.

Freark ontmoette zijn huidige partner, actrice en toneelschrijfster Klaasje Postma, op het toneel in Grou. Samen speelden ze bij Tryater. Het werd voor beiden het tweede huwelijk, beiden hadden ze al twee kinderen.

Met de zoon en dochter uit zijn eerste huwelijk heeft Freark jaren geen contact gehad. Na de scheiding met zijn vrouw in 1978 mocht hij de kinderen niet meer iedere dag zien. "Als je ze maar één keer in de drie weken in bed kunt brengen, dat is te weinig. Dan kun je geen vader zijn."

16 jaar later belde zijn dochter hem op. Freark was aanvankelijk zo verbijsterd dat hij in lachen uitbarstte. Dat had hij nooit verwacht. Ze hebben twee uur met elkaar gesproken. In hetzelfde jaar zocht Freark zijn zoon weer op.

Nu is het contact met beide kinderen weer goed. Hij heeft ook een goede band met de kinderen van zijn tweede vrouw Klaasje.

Smink vindt het jammer dat hij zijn eigen kinderen zo'n tijd niet heeft gezien. "Het scheiden was wel heftig, ik heb het ook nooit zo in mijn hoofd gehad. Maar de kinderen zijn in grote liefde verbonden", zo zegt hij. "Wij hebben gezegd dat wij niets kunnen inhalen, maar we hebben afgesproken dat wij het vanaf nu veel beter gaan doen. Dit overkomt ons niet nog eens, dat wij elkaar loslaten."

Freark Smink is inmiddels 75 jaar oud, maar nog altijd actief. Hij geniet ook van een avond nietsdoen, praten met vrienden met een goed glas wijn erbij. Maar echt stilzitten, dat kan hij niet.

Hij is nu aan het oefenen voor het tienjarige jubileum van De Emigrant. Dit stuk wordt binnenkort weer opgevoerd. Wat soesto! is vertaald naar het Nederlands: Boer ben ik.

Als hij gezond blijft, wil hij over een paar jaar stoppen met spelen en zich volledig op het schrijven richten, maar voorlopig is Freark Smink nog wel in de theaters te vinden.