Nieuw lesmateriaal moet Friese kinderen leren dat het slavernijverleden overal speelde

Een schilderij in het Stadhouderlijk Hof in Leeuwarden laat zien dat het slavernijverleden ook met Fryslân is verbonden. © Stedhâlderlik Hôf Ljouwert
Tot kortgeleden was er niet veel aandacht voor het Friese slavernijverleden. Het werd vooral gezien als een onderwerp dat in het westen van het land en overzeese gebieden speelde. Dat is niet terecht en daarom is er nu speciaal lesmateriaal ontwikkeld.
Het is dit jaar precies 150 jaar geleden dat de slavernij officieel werd afgeschaft in Nederland. Dit gebeurde in fasen: in 1814 werd de handel in slaven verboden, in 1860 werd de slavernij afgeschaft in Nederlands-Indië en drie jaar later in Suriname en het Caribisch gebied.
Toch waren de tot slaaf gemaakt nog steeds niet vrij, want tot 1873 werden ze gedwongen om op de plantages te werken. Dat is op 1 juli - de dag dat Keti koti wordt gevierd - precies 150 jaar geleden.

Bewustwording

Het slavernijverleden kan stevige kost zijn. "Maar dat moet ook", vindt educatiemedewerker Yteke van der Vegt van Historisch Centrum Leeuwarden. "Niet alles hoeft leuk en aardig te zijn, je moet soms ook wat leren. Wij willen wat bewustwording meegeven."
Dat het slavernijverleden een ver-van-ons-bed-show lijkt, is niet terecht, legt Van der Vegt uit. "Als je het erover hebt in Fryslân, denken mensen al snel aan Amsterdam of verre landen. Wij hebben daar niet zoveel mee te maken, denken zij. Maar in 2021 is er een onderzoek gepubliceerd van de Rijksuniversiteit Groningen: als je dat leest, dan zie je dat het overal is geweest."

Het slavernijverleden is overal te vinden

Sporen van het slavernijverleden zijn te vinden door heel Fryslân: dan gaat het om gebouwen, monumenten en straatnamen in plaatsen als Leeuwarden, Harlingen, Dokkum en Wolvega. Maar musea en archieven hebben ook stukken en objecten die daarmee te maken hebben.
Een beeld van Peter Stuyvesant, een koloniaal bestuurder uit Peperga © Shutterstock.com (Dirk M. de Boer)
"Een mooi voorbeeld vind ik het Stadhouderlijk Hof in Leeuwarden, waar een mooie zaal met schilderijen is waar veel mensen in getrouwd zijn", vertelt Van der Vegt. "In die zaal hangt een groot schilderij, dat ik zelf ook vaak heb gezien. Ik zag de stadhouders, maar ik had nooit gezien dat er in het midden een zwart jongetje stond, een bediende."
Van het jongetje is de naam niet bekend, in tegenstelling tot de anderen op het schilderij. Dat zegt volgens Van der Vegt ook wel wat. Ook van bijvoorbeeld het Princessehof is bekend dat er tot slaaf gemaakte mensen werkten.

Overzees kapitaal maken

Van der Vegt wijst ook op Natuurmuseum Fryslân, dat in Leeuwarden in het gebouw van het voormalige stadsweeshuis zit.
"Natuurmuseum Fryslân heeft pontificaal 'Baljée' op de gevel staan. Dat was een man die veel geld heeft nagelaten aan het stadsweeshuis. Maar hij had kapitaal gemaakt in wat later Indonesië werd, met grote plantages waar ook tot slaaf gemaakte mensen werkten."
De naam ' Baljée ' (bovenaan) in wat nu Natuurmuseum Fryslân is. © ANP
Om de kennis en de bewustwording over het Friese slavernijverleden te vergroten, hebben het digitale platform GeschiedenisLokaal Fryslân en hogeschool NHL Stenden het initiatief genomen om die verhalen ook in klassen van de basisschool en middelbare scholen te brengen.

Aandacht voor het verleden

Studenten van de pabo en van de docentenopleiding Geschiedenis ontwikkelden lessen waarin leerlingen onderzoek doen naar de sporen in de dagelijkse omgeving waarin ze dagelijks lopen of fietsen. "Wij zorgen dus ook voor Friese bronnen, uit de eigen omgeving van de kinderen", zo vertelt Van der Vegt.
Er zijn bronnen gedigitaliseerd die aansluiten bij het lesmateriaal. Het nieuwe lesmateriaal wordt over twee weken gepresenteerd in het gebouw van Tresoar in Leeuwarden.
Daarna is het beschikbaar voor alle onderwijzers in Fryslân.
In de dagen voor en na 1 juli is er meer aandacht voor het Friese slavernijverleden. Zo komt theatergezelschap Pier21 met een voorstelling, is in Tresoar een thema-avond over diversiteit en inclusie, organiseert het keramiekmuseum Princessehof een rondleiding en houdt het Historisch Centrum Leeuwarden een lezing.