Een zilveren lepel vertelt het verhaal van Eise Eisinga

Nee, Eise Eisinga heeft er geen soep van gegeten. Toch hebben de twee lepels die het Planetarium heeft aangekocht een bijzondere waarde. Het vertelt het verhaal van het begin van de beroemde astronoom zijn politieke werkpad. De lepels zijn aangekocht op een veiling.

"Dat was heel spannend", zegt directeur en conservator Adrie Warmenhoven.

"We hebben daar een speciale deskundige heen gestuurd." Het Planetarium is opzettelijk low profile gebleven uit angst voor handelaren die er wel geld in zagen: "Je moet het stilhouden, dus dat hebben we elkaar goed ingeprent. Op de dag zelf was het heel spannend. We waren maar aan het wachten op bericht. Tot onze grote vreugde is de aankoop gelukt. "

Op de lepels staat een tekst gegraveerd: "In plaats van S. Weers is tot vroedsman gekozen E.J. Eisinga den 7 janu 1777." Een boodschap gericht aan kiesman A. Lentz. Dergelijke lepels staan ook wel bekend als 'electeurslepels'.

Warmenhoven: "De gewoonte was dat als je verkozen werd, als dank aan de leden van de kiescommissie een diner gaf. Daarbij kregen de kiesmannen een zilveren lepel. Deze lepel met inscriptie komt ineens op de markt. En die hebben we hier nu gewoon liggen!"

Een versleten stuk aan de rand van de lepel laat zien dat hij vaker is gebruikt is. En omdat het aan de linkerkant van de lepel zit, kunnen ze achterhalen dat Lentz rechtshandig was.

Eisinga kwam vanaf januari 1777 in het Franeker bestuur. Hij werd gekozen als opvolger van de overleden Sicco Weers. In totaal waren er zeven kiesmannen. Lentz was de zesde. Het Planetarium had nog geen spullen die Eisinga zijn politieke carrière illustreerden. Dus zijn ze er bij het Planetarium maar al te blij mee.

"We willen de persoon Eisinga goed laten zien. We laten zijn wolkammerij zien, zijn handschrift en natuurlijk zijn planetariumkamer. Maar zijn politieke carrière kunnen we alleen maar in tekst beschrijven. Nu kunnen we het illustreren met een gebruiksvoorwerp waar zo'n mooi verhaal achter zit", zegt Warmenhoven.

Toch heeft het geschenk geen effect gehad. De politieke carrière van Eisinga was een 'rollercoaster '. Het lijkt bijna een soap, zegt Warmenhoven: "In die tijd was er politieke oproer. Een patriottistische beweging tegen het stadhouderlijk gezag. Eisinga was als bekend Franeker een van de aanvoerders van de beweging."

"Op een gegeven moment stuurde de stadhouder Pruissische troepen naar Franeker, om de boel te onderdrukken. Daarop zijn Eisinga en een aantal anderen gevlucht. Na een jaar dacht hij dat de kust veilig was. Ze zagen hem nog steeds als een van de aanstichters. Hij is gevangen gezet in de Blokhuispoort.

"Na een proces is hij vijf jaar verbannen naar Visvliet in Groningen. In de tussentijd is zijn vrouw overleden en is het Planetarium stilgevallen. Uiteindelijk is hij na 6 á 7 jaar pas weer teruggekeerd naar Franeker. Het illustreert maar weer het bijzondere verhaal van Eisinga."

De tweede lepel is een geschenk van de gekozen burgemeester B. Adama in 1771 aan kiesman Lentz. De aankoop was mogelijk door steun van de stichting Vrienden van het Planetarium. Binnenkort zijn de bijzondere lepels dan ook aan te zien in de vaste expositie.