Inflatie merkbaar in Fryslân: bijna tachtigduizend Friezen komen moeilijk rond

Dat blijkt uit de Regionale Monitor Brede Welvaart van het Planbureau Fryslân.

Over heel Fryslân gezien heeft vijftien procent van de Friezen het financieel zwaar gehad in 2022. Dat komt neer op bijna tachtigduizend mensen. Dat is veel meer dan twee jaar geleden, toen gaf elf procent aan niet goed rond te kunnen komen. Dit heeft te maken met inflatie waardoor het levensonderhoud en de energiekosten een stuk duurder zijn geworden.

De grootste klappen lijken te vallen in Leeuwarden en in het zuidoosten van de provincie. Bij beide gevallen geeft bijna één op de vijf mensen (18%) aan moeilijk te kunnen rondkomen. In het zuidoosten is dit aantal de afgelopen twee jaar het meest stegen. In 2020 gaf maar twaalf procent dit aan.

Waarom de toename vooral plaatsvindt in Leeuwarden en het zuidoosten, is lastig te verklaren, zegt Jesse David Marinus van Planbureau Fryslân. "We zien wel dat er specifieke groepen zijn die het lastig hebben: jongeren, ouderen en mensen met grote, oudere woningen. Daar is de energielast vaak hoog."

Daar heeft het planbureau ook naar gekeken. Dan gaat het om de vraag of er sprake is van een 'hoge energiequote'. Dat betekent dat er meer dan tien procent van het inkomen wordt besteed aan de energierekening. Daaruit komt dat in zowel het noord- als zuidoosten van de provincie heel wat huishoudens veel geld betalen voor hun energie.

"Als je het vergelijkt met Nederland, blijft Fryslân achter op economisch gebied", zegt Marinus. "Dat zagen we eerder ook al, maar de trend wordt nu duidelijker. Dat komt vooral door de energiecrisis."

Maar 'brede welvaart', het thema van het onderzoek, gaat niet alleen om geld. "Alles heeft met elkaar te maken, het moet in balans zijn. En in Fryslân gaat het op sociaal vlak nog steeds goed: mensen zijn tevreden met hun leven, de mentale gezondheid is goed en er zijn veel mensen die vrijwilligerswerk doen."

Toch staat ook dat onder druk, waarschuwt Marinus. "We zijn op dat sociale vlak nog het beste van Nederland, maar het daalt wel. We moeten ervoor zorgen dat we dat behouden."

Een van de redenen dat het onder druk staat, is het verdwijnen van voorzieningen. Ook de strijd om de ruimte zorgt voor spanning: er is vraag om meer natuur, ruimte voor landbouw, voldoende huizen, plekken voor duurzame energie én locaties voor industrie en infrastructuur.

Nanette Hogeling van gemeente Weststellingwerf verbaast zich niet over de cijfers. "Het is niet voor niks dat we samenwerken met de kleding- en voedselbank en de bibliotheek", vertelt Hogeling. "Sommige instanties ontvangen subsidie van de gemeente."

De komende tijd gaat Weststellingwerf aan de slag om meer mensen te bereiken die het financieel zwaar hebben. "We willen graag dat zij weten dat er bijvoorbeeld menstruatie-uitgiftepunten zijn. Een laagdrempelige manier om mensen gratis producten aan te bieden. Deze vind je onder meer bij de wc's in de bibliotheek en het gemeentehuis."

Volgens Hogeling heerst er bij een deel van deze groep schaamte. "En bescheidenheid. Zo van, 'we lossen het zelf op en willen de hand niet ophouden'. Maar men moet weten dat wij ze graag ondersteunen en hulp aanbieden."