Negen vragen: hoe wordt de veiligheid van de bruine vloot in de gaten gehouden?

Inspectie van de Leefomgeving en Transport is de toezichthouder van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. De ILT houdt in 35 certificeringsstelsels toezicht op bedrijven die veiligheidscertificaten uitgeven. Binnen die sectoren wordt gekeken of de certificaten terecht zijn afgegeven.

Een van die stelsel is de binnenvaart waar de bruine vloot onder valt. De inspecteurs controleren of aan alle wettelijke eisen wordt voldaan en of schippers de juiste documenten aan boord hebben. Daarvoor moeten ze fysiek op het schip zijn. Wat de ILT op dit moment doet, is kijken of schepen zonder juridische certificaten niet uitvaren. Als een certificaat verlopen is, krijgt de eigenaar een schriftelijke waarschuwing van de ILT.

Daarnaast zijn ze verantwoordelijk voor de handhaving en houden ze dus ook in de gaten of deze schepen zonder certificatie in overtreding zijn van de binnenvaartwet of niet.

Een zeilend passagiersschip met meer dan twaalf personen heeft twee hoofddocumenten nodig: het 'Certificaat van Onderzoek' en het 'Bewijs van Tuigage'. Dat zijn documenten waarin staat dat het schip veilig is en dat onder andere de mast, giek en touwen in goede conditie zijn.

De verantwoordelijkheid ligt bij de eigenaar van het schip. Die moet ervoor zorgen dat de certificaten in orde zijn. Dat hoeft dus niet altijd de schipper te zijn.

De inspectie controleert nu steekproefsgewijs en risicogestuurd. De controle leveren voor de inspectie resultaat op. Elk jaar worden schepen aan de ketting gelegd. Zelf willen ze flexibeler worden door data te gebruiken van transponders van schepen. Vaart iemand uit zonder geldige papieren dan zou er een alarm af moeten gaan.

Mochten er overtredingen zijn, dan kan de inspectie een boete geven en het schip stilleggen. Dit doen ze in samenwerking met havens, provincie, politie en Rijkswaterstaat.

De Inspectie Leefomgeving en Transport heeft in januari aangegeven dat niet alles goed gaat. Er zijn twijfels of de certificaten voor veiligheid en kwaliteit wel terecht afgegeven worden. De instantie deed hier zelf onderzoek naar. Anuschka Otten, programmamanager bij de ILT zegt in de reportage van Nieuwsuur: "Dat wil niet zeggen dat alles onveilig is, maar ook niet dat het 100 procent veilig is. We zien het niet goed genoeg."

In 2017 komt de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) met een rapport waaruit blijkt dat de kennis van de schippers en onderhoudsmedewerkers niet goed genoeg is. Dit schrijft de OVV: "Uit het onderzoek blijkt dat de ILT dit zicht niet heeft voor zover het keuringen van zeilende passagiersschepen betreft. De ILT oefent de facto geen toezicht uit op de wijze van keuren van zeilende passagiersschepen, en bij het toezicht dat de ILT rechtstreeks aan boord van de schepen uitoefent worden cruciale onderdelen zoals masten niet gecontroleerd."

Er is ondertussen veel veranderd, zo stelt de ILT zelf. Er is een extra keuringsbureau en ook worden sinds eind 2022 workshops georganiseerd met inspecteurs, scheepstimmerbedrijven en schippers om kennis met elkaar te delen. Daarnaast is de instantie transparanter door een online register te openen met daarin schepen die de juiste certificaten hebben.

Door het tekortschieten van de ILT komt de verantwoordelijkheid voor veiligheid nu nog meer bij de schippers te liggen, zegt Paul van Ommen van de Vereniging voor Beroepschartervaart. "Schepen kunnen onderling kijken of ze de juiste certificaten hebben, of een boekingskantoor kan nu kijken welke schepen goed gecertificeerd zijn. Als je niet op het lijstje staat kan het een uitnodiging zijn tot meer vragen."

Schippers zijn aan de ene kant heel tevreden over de ILT als het gaat om inspecties. Het is heel belangrijk om goed te controleren of de schepen in orde zijn. Tegelijkertijd lijkt de organisatie er niet in te slagen om de rotte appels uit de branche te halen.