Verwarring bij schippers bruine vloot: nog steeds onduidelijkheid over certificaten

31 maart, 07:00 • 5 minuten leestijd

Transparantie certificaten bruine vloot zorgt voor verwarring, net voor het begin van het nieuwe seizoen. Dat blijkt uit onderzoek van Omrop Fryslân naar aanleiding van gegevens van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT).

Zes dodelijke ongelukken in zeven jaar tijd, nieuws over ongeldige certificaten en een inspectie die zelf aangeeft tekort te schieten in toezicht. Met het seizoen van de bruine vloot voor de deur ligt de branche onder een vergrootglas.

Na het laatste ongeval eind augustus waarbij de 12-jarige Tara om het leven kwam op de Waddenzee was er een roep om transparantie. De vloot zelf wilde helderheid geven over of de schepen wel voldoen aan de eisen van de overheid. Er komt een online register waarin staat welk schip een certificaat heeft.

Een zeilend passagiersschip met meer dan twaalf personen heeft twee hoofddocumenten nodig: het 'Certificaat van Onderzoek' en het 'Bewijs van Tuigage'. Dat bij documenten waarin staat dat het schip veilig is en dat onder andere de mast, giek en touwen in goede conditie zijn.

Transparantie certificaten bruine vloot zorgt voor verwarring bij schippers

Uit het onderzoek van Omrop Fryslân blijkt dat zeker tien Friese schepen op dit moment niet in het online register van de ILT staan. Volgens het register zouden de schepen de juiste papieren niet hebben om uit te varen, maar na een belrondje van Omrop Fryslân blijkt dat bij de meeste schepen heel anders te zitten. Ze blijken wel over de certificaten te beschikken.

Sjouke van der Leij is schipper en woordvoerder bij Schipperscoöperatie FrieseVloot en heeft 21 clippers in de verhuur. Twee schepen van haar stonden lang niet op de lijst van het de ILT terwijl ze volgens Van der Leij wel de goede papieren hadden: De Pelikaan en De Vriendentrouw. De Rode Swan ligt nu op de kant voor onderhoud. Dan vervallen de certificaten. Het schip wordt binnenkort opnieuw gekeurd.

Volgens van der Leij is dat niet terecht omdat alle drie schepen wel over alle nodige certificaten beschikken. Die hele lijst zou niet accuraat zijn. Dat heeft volgens Van der Leij tot gevolg dat het geruis alleen maar weer groter wordt en de hele bruine vloot onterecht in een kwaad daglicht wordt gezet.

Een woordvoerder van de ILT laat weten dat de certificaten voor de Vriendentrouw en de Pelikaan op 24 en 31 maart zijn afgegeven.

Het kan verschillende redenen hebben dat een schip de certificaten niet heeft. Het schip kan bijvoorbeeld uit elkaar liggen voor onderhoud, het schip is verkocht en vervoert geen passagiers meer op het schip komt pas later in het seizoen in actie. Dan hoeft het schip ook geen geldig certificaat te hebben.

Ook schipper Jappie Bandstra van de Vriendentrouw uit Stavoren heeft die ervaring. Zijn vrouw Lenie heeft er buikpijn van overgehouden. "We varen al veertig jaar, dus we weten waar we over spreken. We hebben alles direct gemeld met de toezegging dat alles voor het vaarseizoen weer in orde zou zijn", vertelt Lenie.

We moeten roeien met de riemen die we hebben.

ILT-inspecteur Thom Bijkersma

"We kregen toen de toezegging dat we tot dan dispensatie zouden krijgen, omdat we immers dan toch niet zouden varen. Dan worden we desondanks zonder pardon van de lijst gehaald. En dat allemaal nu we dinsdag, voor het seizoen, het certificaat binnen hebben gekregen, maar nog niet op de lijst staan. "

Van der Leij vindt een strenge veiligheidscontrole een goede zaak, maar vindt het jammer dat de ILT haar eigen registraties niet op orde heeft.

De inspectie zegt in een reactie dat de lijst één keer in de twee weken ververst wordt. Er wordt al gekeken naar hoe ze die zo actueel mogelijk kunnen houden. Volgens de woordvoerder krijgen ze vanuit de vloot alleen maar positieve reacties op de openheid en geen klachten van schippers die niet op de lijst zijn.

Met klem stelt de inspectie dat schepen zonder geldige certificaten niet mogen uitvaren. Wordt dat wel gedaan dan wordt er gehandhaafd. Een schip kan dan aan de ketting worden gelegd.

De inspectie stelt dat het niet mogelijk is alle schepen te controleren. "Er zijn verbeteringen mogelijk", seit ILT-ynspekteur Thom Bijkersma. "We hebben maar zoveel mensen en alle sectoren verdienen aandacht. We moeten roeien met de riemen die we hebben."

De schepen die ze inspecteren wordt gedaan op basis van risico. Wanneer die er op uit gaan met passagiers komen die boven aan de lijst, zegt Bijkersma. Toch kan het voorkomen dat een schip zonder geldige certificaten uitvaart.

Bijkersma: "We hebben een breed netwerk, andere diensten dan de ILT die ook toezicht houden maar ook havenmeesters of sluiswachters letten daar op. Maar primair is de ondernemer, de schipper verantwoordelijk. Hij moet zorgen dat z'n zaakjes op orde zijn."

Op 1 april is de Vlootdag: de start van het seizoen van de bruine vloot. De burgemeester van Harlingen, Ina Sjerps, heeft vertrouwen in dit nieuwe seizoen.

"Ik denk dat de schippers goed wakker zijn en dat ze elkaar wakker houden. Ik weet dat de ILT er ook scherper op zit. Tot het onmogelijke is niemand gehouden, maar het is wel een andere situatie als vorig jaar."

Verschillende rederijen geven aan dat er nog steeds vertrouwen is in de branche. Er zijn naar aanleiding van de berichtgeving over verlopen certificaten bijna geen annuleringen en ook het schip de Risico is weer geboekt voor een schoolklas.

Ondertussen is de Onderzoeksraad voor de Veiligheid bezig met een groter onderzoek naar de ongelukken op 'de Risico' en 'de Wilhelmina'. Ook loopt er nog altijd een strafrechtelijk onderzoek van het Openbaar Ministerie voor het ongeluk op de Risico.

Zes doden in zeven jaar

Op 21 augustus 2016 komen drie Duitse mannen van 19, 43 en 48 jaar om het leven op de clipper Amicitia net buiten de haven van Harlingen. De plaats waar de mast van afbrak was voor driekwart verrot.

In maart 2019 kwam er in Zaandam in persoon om het leven door een mastbreuk toen die geïnspecteerd werd.

26 mei vorig jaar overleed een 79-jarige man bij een ernstig ongeluk op charterschip Wilhelmina toen hij geraakt werd door een stalen mast.

En als laatste het ongeluk op charterschip De Risico in augustus 2022. Op dat schip brak de giek en daarbij kwam de 12-jarige Tara om het leven.

Verantwoording

Omdat er op dit moment geen openbare lijst is van alle schepen in de bruine vloot heeft Omrop Fryslân zelf de namen van schepen verzameld met de thuishaven in Fryslân. Tegelijkertijd is er gekeken naar schepen waar meer dan 12 op kunnen varen. Daarna heeft Omrop Fryslân met alle eigenaars van de schepen gebeld om te horen wat de reden is dat ze niet op de lijst van de ILT staan. In het onderzoek zijn alleen schepen meegenomen die een thuishaven hebben in Fryslân. Dat betekent dat er nog meer schepen kunne zijn die in Fryslân varen die niet goed gecertificeerd zijn, maar die hebben dan een thuishaven buiten Fryslân.