Johanna Brinkman op 'kwetsbaarste land ter wereld': "Alles is kapot en omgewaaid"

Vanuatu heeft zo'n 320.000 inwoners, verdeeld over 83 eilanden. Begin maart kregen ze te maken met twee tropische cyclonen. En de schade die een cycloon in 2015 aanrichtte, is nog steeds niet gemaakt.

Vanuatu heeft een resolutie opgesteld waarmee ze het Internationaal Gerechtshof advies willen vragen over verantwoordelijkheden als het gaat over het halen van klimaatdoelen. Ook Nederland heeft zich aangesloten bij dit initiatief, net als ruim honderd andere landen.

Omropverslaggever Johanna Brinkman is op het eiland Efate, onderdeel van de eilandengroep. Ze was al een keer eerder op het eiland. "Ik raakte tien jaar geleden gefascineerd door het land: ik studeerde culturele antropologie en wilde onderzoek doen naar een totaal andere cultuur."

"Toen was het ook al het kwetsbaarste land ter wereld wat natuurrampen betreft. Ik was benieuwd hoe die mensen daar leven." Ze was er drie maanden, nadat ze eerst moest opzoeken waar het lag.

In 2015 was ze daar weer, dat was toen na een zware cycloon. "Nu had ik het idee om tien jaar na de eerste keer weer te gaan om met de mensen te praten die ik toen ook ontmoet heb."

Ze wist niet dat precies in deze tijd twee cyclonen over het land zouden razen. Pas nadat ze tien dagen vastzat in Australië kon ze doorreizen.

Wat trof ze aan? "Vergelijkbaar met de situatie in 2015. Overal zijn de huizen kapot, de huizen zijn houten constructies met golfplaten. Bij een cycloon schuilen de mensen in de kerk, die is van steen."

Mensen willen de huizen opbouwen, vertelt ze, maar hebben er niet het geld en de middelen voor. "Maar de natuur is er erger aan toe. Alles is kapot en omgewaaid. Er groeit bijna niets meer, dus ook geen bananenbomen en kokospalmen. Het kost een paar jaar voordat die er weer staan en dus is er geen eten."

De noodtoestand is voor een halfjaar uitgeroepen en ze krijgen eten van hulporganisaties.

Volgens de World Risk Index van de Verenigde Naties is het land het kwetsbaarst voor klimaatverandering en natuurrampen. Door de hogere zeespiegel spoelt steeds meer land weg en vanwege klimaatverandering komen dit soort verwoestende orkanen vaker voor. Het land voelt daarom de morele noodzaak om ervoor te zorgen dat er ambitieuze maatregelen worden genomen tegen klimaatverandering.

Het verband tussen klimaatverandering en de cyclonen is duidelijk. "In de laatste zeven jaar hebben ze vijf zware cyclonen meegemaakt. Er zijn dus meer en ze zijn ook intenser."

"In de resolutie aan de Verenigde Naties stelt Vanuatu dat de klimaatverandering de rechten van de mensen aantast in kwetsbare gebieden. Ze willen dat deze mensenrechten worden vastgelegd en dat er verplichtingen naar andere landen komen als het gaat om het behalen van klimaatdoelen."

Het hof wordt gevraagd met een juridisch advies te komen, zegt Brinkman. "Nu is het zo dat landen de klimaatdoelen wel afspreken, maar er zitten geen consequenties aan. Dat is in deze tijd niet meer genoeg."

Of het op tijd komt? "Nu al zijn mensen bezig om te verhuizen als ze dichtbij het water zitten. Of ze denken erover na om te vluchten. Dat willen ze niet, maar misschien is het straks niet meer leefbaar."

In de algemene vergadering van de Verenigde Naties wordt vandaag gestemd over die resolutie. Als het wordt aangenomen, dan start het hof in Den Haag een rechterlijke procedure.