Rijk schiet tekort in het leefbaar houden van de regio, inwoners voelen zich niet gehoord
Het Rijk investeert te weinig in de regio, daardoor loopt de ongelijkheid tussen de sterke en zwakkere regio's op, blijkt uit een rapport van de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur, de Raad voor het Openbaar Bestuur en de Raad Volksgezondheid & Samenleving.
De ongelijkheid is terug te zien in de verschillen tussen regio's, bijvoorbeeld op het gebied van gezondheid. De levensverwachting kan wel tot zeven jaar verschillen tussen Nederlandse regio's.
Volgens Martijn van der Steen, van de Raad Volksgezondheid & Samenleving, ligt dat aan beleid. "Die verschillen ontstaan voor een deel doordat we al een periode van zo'n 20, 30 jaar investeren, hetgeen voor de regio's eigenlijk steeds slechter uitpakt."
Voor het rapport zijn vijf regio's onder de loep genomen: de Veenkolonies, Parkstad Limburg, Twente, de kop van Noord-Holland en Zeeuws-Vlaanderen. De onderzoekers hebben gesprekken gehad met zo'n 120 mensen waaronder bestuurders, actieve bewoners en ondernemers. Daarnaast zijn cijfers over welvaart meegenomen in de analyse. Graadmeter was de zogenoemde 'brede welvaart', dat betekent: alles wat mensen van waarde vinden, van gezondheid tot veiligheid.
Te weinig geld voor de regio kan er uiteindelijk voor zorgen dat de nationale doelen zoals de landbouw- of energietransitie moeilijker kunnen worden gehaald. Dat is de conclusie van het rapport.
Dat gebeurt via een 'neerwaartse spiraal van verschraling'. De voorzieningen in de regio brokkelen af als er te weinig geld is, daardoor vermindert de leefbaarheid in een regio. Mensen voelen zich niet gezien en het vertrouwen in de landelijke politiek neemt af.
Meer aandacht voor de regio in Den Haag
Daarom wil Van der Steen dat minister Hanke Bruins-Slot van Binnenlandse Zaken haar best zal doen die voorzieningen te behouden en te versterken. En dat het Rijk en ministers meer aandacht krijgen voor de regio, "De stem van de regio moet meer in Den Haag gaan klinken, de knop in het landelijke beleid moet om", zegt hij.
Een bibliotheek of huisarts die uit het dorp verdwijnt, of verder rijden naar een politiekantoor of de rechtbank, dat zijn maar een paar voorbeelden waar inwoners van de regio's buiten de Randstad last van hebben, blijkt.
Dat vinden ook inwoners van Morra: "Eigenlijk alles is veranderd sinds ik een jongetje was. We hadden drie bakkers, een slager, de groenteboer en ook drie winkeltjes waren er wel. Nu is dat alles er niet meer. Voor boodschappen moeten we naar Dokkum", zegt Michiel Heegstra. Mensen die met de bus reizen, kunnen dat niet meer vanuit Morra doen, maar moeten naar de provinciale weg.
Woningbouw
Henk van Omme zit naast Heegstra op een bankje en is niet verbaasd over het rapport: "Er is geen goede zorg hier in onze regio. Het Rijk let niet op onze mensen."
Waar een dorp als Morra vooral vraag naar heeft, zijn woningen, weet de derde man, Haije Slagman, te vertellen: "Dat mogen er wel meer worden, daar is wel vraag naar." Het rapport ziet kleinschalige woningbouw ook als een deel van de oplossing in plaats van grote woonwijken aan de rand van steden.
Rijk schiet tekort in leefbaar houden van de regio, inwoners voelen zich niet gehoord
Makelaar Lammert van der Kooi kan de huizen wel kwijt in het dorp van Wierum. "Zeker, de plaatselijke jongeren willen hier graag blijven wonen, niet alleen in Wierum maar ook in andere dorpen." Toch zijn de voorzieningen ook in Wierum sterk afgenomen: "Een kroeg, dorpshuis, kerk heb je hier nog, dan houdt het eigenlijk ook wel op."
De verminderde leefbaarheid heeft tot gevolg dat inwoners van die regio's de afstand tussen het Rijk en de regio zien en zich niet gezien voelen. Dat resulteert in het hebben van minder vertrouwen in de landelijke politiek. En dat kan het gezag en nationale doelen van de overheid weer in de weg staan.
Waarom komt er zo weinig geld bij de regio terecht?
Als het slechte gevolgen zou kunnen hebben, waarom komt er dan zo weinig geld bij de regio terecht? Dat komt door de aanname van het Rijk dat het versterken van de sterke regio's ook profijt oplevert voor de zwakkere regio 's.
Maar uit verschillende onderzoeken blijkt dat dat niet zo werkt: "Sterke regio's trekken de regio's met achterstanden niet mee omhoog, maar zuigen deze juist leeg", staat in het rapport. Voorbeeld is dat 72% van de 7,5 miljard van het Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport (MIRT), naar de Randstad plus de regio Eindhoven gaat.
Waar komt het geld nu vandaan?
Het geld dat wel in de regio komt, komt uit het Gemeentefonds of vanuit Regiodeals. Maar het Gemeentefonds is alleen bedoeld voor het in stand houden van het voorzieningsniveau en dat bedrag wordt steeds kleiner.
Daarnaast duren de investeringen van de Regiodeals volgens het rapport vaak te kort: "Het rijksbeleid plakt beperkt pleisters, op wonden die door dat beleid niet worden gedicht en onbedoeld soms juist telkens verder open worden getrokken."
Het Rijk zou een voorbeeld kunnen nemen aan de Europese Unie, daar krijgen de regio's veel meer geld om te kunnen investeren in het gebied. Provincies spelen een belangrijke rol in het aantrekken van de bijdragen. "Provincies moeten ook kijken hoe hun beleid uitpakt in de regio, in bijvoorbeeld de provincie Fryslân gebeurt dat op een constructieve manier."
