VVD en FNP mijlenver uit elkaar in debat: Lelylijn is breekpunt

In het bestuursakkoord dat de coalitie van CDA, PvdA, VVD en FNP in 2019 presenteerden, stond de ambitie dat de Lelylijn wordt aangelegd. Inmiddels, vier jaar later, is de Lelylijn onderdeel geworden van het zogeheten Deltaplan voor het Noorden. Dat is de reden dat de FNP nu tegen is.

In dat Deltaplan staat namelijk niet alleen dat er een spoorlijn moet worden aangelegd, maar ook dat er in Noord-Nederland 220.000 woningen worden gebouwd. Fryslân, Groningen, Drenthe en Flevoland zouden zo een belangrijke bijdrage leveren aan het oplossen van de grote woningnood. Uit het gemeenschappelijke verdiepend vervolgonderzoek blijkt echter dat de bouw van 220.000 huizen niet realistisch is. De bouw van extra woningen is zeker mogelijk, maar het niet verdergaan dan 25.000 tot 75.000 extra woningen.

"Er is veel gebeurd de afgelopen jaren", zegt lijsttrekker Sijbe Knol van de FNP. "We zijn bang dat die woningen een grote impact gaan hebben op de provincie, dat gaat ons landschap en ruimte veranderen. Dat heeft ervoor gezorgd dat we nu tegen zijn."

Zozeer zelfs, dat het voor Knol een breekpunt is bij de komende verkiezingen. "Uiteraard, duidelijker kan ik niet zijn." Of dat betekent dat de FNP de oppositie in gaat, moet volgens Knol nog maar blijken. "Het is niet zeker dat de partijen die voor de Lelylijn zijn straks het voortouw gaan nemen. Er zijn meer partijen kritisch."

Ook voor VVD-lijsttrekker Avine Fokkens - ambassadrice van de Lelylijn - is het een breekpunt. "Wij zullen niet in een coalitie stappen waar de Lelylijn géén onderdeel van uitmaakt."

Fokkens had de afgelopen vier jaar als gedeputeerde de Lelylijn in haar portefeuille. Ze ziet de spoorlijn en de woningen als middel om de leefbaarheid in Fryslân te verzekeren. "De beroepsbevolking is aan het afnemen, dus ik maak mij hard om gezinnen met kinderen hier heen te halen."

JA21 kiest dezelfde lijn als de VVD: "Je moet het aantrekkelijker maken voor bedrijven om zich hier te vestigen", zegt lijsttrekker Maarten Goudzwaard. "Het is noodzakelijk, per week zijn er nu voor negen uur aan storingen op het traject."

Bovendien, zegt hij: "Onderzoek van het Fries Sociaal Planbureau toont aan dat de Lelylijn meer voorstanders dan tegenstanders heeft in Fryslân: 46 procent is voor, 26 procent tegen."

Fryslân is te klein voor de wolf. Daar zijn de drie partijen het over eens. Ook vinden ze dat de beschermde status van de wolf - die is vastgelegd in de Europese regelgeving - zo snel mogelijk moet worden aangepast.

De FNP vindt dat de provincie meer moet aansturen op het aanpassen van die status. "De Europese regelgeving moet eerst aangepakt worden", vindt Knol. "Daarom nodig ik alle partijen uit om met ons naar Brussel te gaan, anders krijgen we het niet voor elkaar."

De VVD en JA21 wijzen de FNP erop dat de partij eerder de gek had met de wolf. "Jullie hebben het onderschat en er een beetje een lolletje van gemaakt", vindt Fokkens.

Ze verwijst daarmee naar een tweet die Knol in 2020 plaatste. Op een foto in de tweet staan Knol en partijgenoot Wopke Veenstra op de uitkijk. Op een hek staat een bord met de tekst: "Wolkom yn Fryslân. Für Wölfe verboten."

"Het hek hebben we inderdaad geridiculiseerd en dat heeft kwaad bloed gezet", zegt Knol. "Aan de andere kant vinden wij ook dat het idee van een hek ridicuul is."

Maar van onderschatting is geen sprake, volgens hem. "We hebben hulp van Den Haag nodig. Dat moet ook via jullie partijlijn, want anders lukt het hier niet. Onze inwoners zitten daarop te wachten."

Wat de stikstofaanpak betreft zijn de drie partijen het erover eens dat Fryslân zich moet verzetten tegen het landelijke beleid. Maar hoe we dan uit de crisis komen, daarover verschillen de meningen.

Volgens Fokkens moet de stikstofaanpak gebeuren op de 'Friese manier', wat onder andere inhoudt dat ze meer tijd wil hebben. Ze gaat daarbij in tegen het beleid van stikstofminister en VVD-partijgenoot Van der Wal. "We hebben hier ons eigen bestuur en onze eigen politiek. In de wet staat dat de doelen in 2035 gehaald moeten zijn. Den Haag heeft de neiging om 2030 aan te houden. Voor ons is nog steeds 2035 leidend."

Ook de FNP vindt dat boeren de tijd moeten hebben om zich aan te passen. "We moeten meer praten over het perspectief en de toekomst van de landbouw", vindt Knol. "Zorg dat boeren een goed stuk brood kunnen verdienen met duurzame landbouw. Het zijn ondernemers. Als dat gebeurt, redden we het wel met z'n allen."

Volgens JA21 heeft het Rijk zich het stikstofprobleem zelf opgelegd, door in de jaren 90 te veel Natura 2000-gebieden aan te wijzen. "Niemand heeft toen bedacht wat het zou betekenen en nu zitten we met de gebakken peren", zegt Goudzwaard.

Ook de VVD vindt dat Nederland het zichzelf nodeloos ingewikkeld heeft gemaakt: "De rechter toetst aan de wetgeving die we zelf bedacht hebben, met zware doelen." Wel vindt Fokkens dat de biodiversiteit verbeterd moet worden: "We kunnen niet zeggen dat er niks aan de hand is."