Onderzoek naar waardevolle Friese interieurs krijgt steun provincie

In totaal gaat het om zo'n 10.000 gebouwen die onderzocht worden. Die inventaris kost tonnen, dus steun van de provincie is zeer welkom. "Dit komt ons buitengewoon goed uit, simpelweg omdat we het geld ook hard nodig hebben", legt voorzitter Ap Timmermans uit.

Gemeenten dragen ook bij aan het project, maar er zijn ook andere sponsors en erfgoedorganisaties. "Het is zeker niet zo dat met dit geld het hele project eventjes gedaan is."

In Fryslân staan veel huizen en boerderijen met een rijke historie. Vaak is er alleen iets bekend over de buitenkant van deze woningen. Met een provinciebrede inventarisatie van de stichting moet daar verandering in komen. Tot nu toe is ongeveer 60 procent van de totale opgave geïnventariseerd.

De stichting is in 2013 opgericht en met een pilot gestart. Inmiddels is de inventarisatie in Súdwest-Fryslân, Harlingen, Waadhoeke, Leeuwarden en het voormalige Dongeradeel al afgerond. Verschillende gebieden in Noordoost-Friesland worden momenteel geïnventariseerd en er worden voorbereidingen getroffen om ook in Weststellingwerf aan de slag te gaan.

Nog 40 procent te gaan dus. Timmermans: "De gemeenten waar we dit werk nog willen doen liggen vooral in het zuidwesten en zuidoosten, plus de eilanden. De kosten worden op zo'n 335.000 euro geschat, waarvan een kleine twee ton door de gemeenten moet worden bijgedragen."

Maar de 40.000 van de provincie is een mooi duwtje in de rug, zegt de voorzitter. Het geld is hard nodig, want het is een gigantische logistieke operatie. "Je moet naar binnen als je wilt kunnen inventariseren. Dat betekent simpelweg dat je mensen daarheen moet sturen, er moeten afspraken over gemaakt worden."

Bovendien zijn de kosten de afgelopen tijd gestegen. In het begin werd er veel met vrijwilligers gewerkt, maar de stichting moet steeds meer met ZZP'ers werken. In duo's bezoeken kunst-, bouw- en architectuurhistorici vier huizen per dag.

Stichting Interieurs in Fryslân heeft een overzicht gemaakt van de monumenten voor de operatie. "Dan heb ik het vooral over woonhuizen en boerderijen", legt Timmermans uit. "Want van publieke en semipublieke gebouwen zoals kerken, landhuizen en stadhuizen zijn de interieurs wel bekend."

Maar bij het aanwijzen van woongebouwen als rijks- of gemeentelijk monument wordt vaak alleen de buitenkant bekeken, zegt Timmermans. "Dus we weten niet wat de interieurwaarde aan de binnenkant is."

De hoop van de stichting is natuurlijk dat als mensen de waarde kennen, deze ook beter bewaard blijft voor de toekomst. "Er is veel onbewust gesloopt, laat ik het maar voorzichtig formuleren. Veel mensen weten niet welke onderdelen van hun huis nu zo belangrijk zijn."

Veel gebouweigenaren gaan verstandig om met de informatie die ze krijgen. "Ze zijn blij dat ze te horen krijgen dat onderdelen van hun schoorsteenmantel of anderszins heel waardevol zijn."

Maar een klein deel van de mensen is niet bereid om mee te werken. "De praktijk leert dat van de mensen waar we contact mee kunnen krijgen maar zo'n vier procent niet meewerkt. Tegelijkertijd zijn wij als stichting alleen bezig met het vastleggen van waar nog waarde is. Wij gaan niet over beheer en het verlenen van vergunningen."

De mega-inventarisatie verzamelt allerlei gegevens: honderdduizenden foto's van elementen in interieurs en lijsten met beschrijvingen van wat er nog in de huizen aanwezig is. Deze informatie gaat naar de gemeenten, maar ook naar historisch centrum Tresoar.

In de toekomst zullen de gegevens voor iedereen beschikbaar zijn. Al zullen de vondsten niet herleidbaar zijn tot een woonplaats, straat of huisnummer, omdat het gaat om privacygevoelige informatie waar geen misbruik van mag worden gemaakt. "Wil je meer studie doen, dan zul je bij ons of Tresoar moeten vragen of de eigenaar bereid is aan een nadere studie mee te werken."