Friese schrijvers scharen zich achter Pim Lammers: "Aanslag op het vrije woord"

Het korte verhaal van Lammers verscheen destijds in een literair tijdschrift. Het kwam onlangs weer bovendrijven nu bekend werd dat de auteur het gedicht voor de Kinderboekenweek voor zijn rekening zou nemen.

Lammers ontving vervolgens talloze bedreigingen. Daarnaast startte christelijke actiegroep Gezin in Gevaar een petitie op omdat Lammers een 'pedofiele schrijver' zou zijn, en Tweede Kamerlid Wybren van Haga kwam tot de conclusie dat de schrijver kindermisbruik verheerlijkt.

Naast bekende schrijvers als Roxane van Iperen en Heleen van Royen, scharen ook Friese literaire kopstukken zich juist achter Pim Lammers. Onder wie Johan Veenstra. Hij is een streekgenoot van Lammers en schreef romans, verhalen en dichtbundels in het Stellingwerfs.

Veenstra kent Lammers persoonlijk. Hij vertaalde zijn boek 'Het lammetje dat een varken is' naar het Stellingwerfs. "Ik las zojuist in de krant wat er is gebeurd. Gruwelijk vind ik het. Wat bedreigingen betreft lijkt er geen enkele rem meer te zijn", zegt Veenstra, die de aanleiding absurd vindt.

"Hoe komen ze erbij dat het verheerlijking van pedofilie is? Er gebeuren dingen in een verhaal waar je als schrijver niet achter staat." Het vormt nou eenmaal een onderdeel van het leven, geeft hij aan. "En als schrijver breng je dat voor het voetlicht."

Hij neemt zijn eigen boeken als voorbeeld. "Als ik bezig ben met een misdaadroman, dan laat ik daarin mensen vermoorden. Dat gebeurt helaas in de wereld. Dat vertaal je vervolgens als schrijver naar papier. Het betekent natuurlijk niet dat ik het prima vind dat mensen elkaar om het leven brengen. Sterker, in een roman laat ik het soms met pijn in mijn hart gebeuren, omdat ik die persoon zo aardig vond."

Een aanslag op het vrije woord. Zo kwalificeert Tialda Hoogeveen de bedreigingen aan het adres van Lammers. "Kunst en literatuur kun je alleen creëren in complete vrijheid." Hoogeveen is Berneboeke-ambassadeur. Ze vindt net als Veenstra dat literatuur moet kunnen schuren. Elk thema verdient ruimte, zegt ze.

"Je wordt meegenomen naar een wereld die niet de jouwe is. Daarin komt niet het standpunt van de schrijver naar voren. Het is aan jou als lezer om er iets bij te denken of wat van te vinden."

Volgens haar is literatuur niet recht toe recht aan. Maar bestaat het uit lagen. "Je moet daarom wel weten hoe je het tot je neemt. Hoe je leest." Het gebrekkige lees- en taalniveau in Nederland helpt daar volgens haar niet bij.

Ook in kinderboeken moeten alle onderwerpen aan bod kunnen komen, vindt de ambassadeur. "Kinderen kunnen dat aan. Of het nu gaat over vluchtelingen of over transgenders. Het gaat erom hoe je de boodschap brengt."

Ze neemt 'Het lammetje dat een varken is' als voorbeeld. Hierbij krijgt het lammetje een krul in de staart van de veearts omdat hij zich meer varken voelt. "Prachtig hoe je dat kunt interpreteren."

Net als Veenstra maakt Hoogeveen zich zorgen om het schijnbare gemak waarmee sommigen een ander aanvallen of bedreigen. "Het gebeurt anoniem, op afstand. Je kijkt elkaar dus nooit in de ogen. Daarom denk ik dat veel van deze personen niet weten hoe zo'n bedreiging bij de ander aankomt. Bovendien: als je vindt dat iets niet door de beugel kan, laat het dan over aan het rechtssysteem."

"We vinden het in ieder geval vreselijk voor Pim. Hopelijk kan het CPNB in de toekomst kijken hoe je schrijvers kunt beschermen tegen populisten en andere mensen die dreigen via social media", zegt Hoogeveen, die hoopt dat er snel een kentering komt. "Als journalisten en politici straks voorsorteren of ze vanwege bedreigingen iets wel of niet publiceren, dan zijn we niet op de goede weg."

Ernst Bruinsma, uitgever bij Afûk, hoorde het nieuws eveneens hoofdschuddend aan. "We leven in een onverdraagzame wereld. Die bedreigingen horen daar blijkbaar bij." Bruinsma heeft het idee dat de feitenkennis vaak ontbreekt. "Ik ben benieuwd hoeveel mensen die Lammers bedreigen ook daadwerkelijk zijn stuk hebben gelezen. En toch wordt hij afgeserveerd en moet hij dit met zich meedragen."

En dat zal niet makkelijk zijn, denkt Bruinsma. Hij begrijpt daarom ook dat Lammers de pen heeft neergelegd. "Misschien is het niet principieel, en zouden sommige schrijvers de rug recht houden, maar ik geef het je te doen. Ik snap dat hij zegt: dit is het me niet waard."

Tevens pleit hij ervoor om na een dergelijk incident even afstand te nemen. Dat is goed voor het debat, vindt Bruinsma. De emotie zou anders nog te groot zijn, waardoor velen te graag een punt willen maken. Contempleren, en daarna op een kalme, evenwichtige toon het debat voeren, oppert Bruinsma.

"Geef daarbij in dit geval ook de groep de ruimte die tegen het verhaal van Lammers is. Die kun je niet wegzetten als beesten. Nee, dat zijn waarschijnlijk mensen die echt bezorgd zijn. Vraag daarom waar hem dat in zit", zegt Bruinsma. "Als je hen van hun standpunt wilt halen, dan moet je eerst goed luisteren."