Het jaar van Willem Nammensma: "Het was de hel op aarde"

Om te zeggen dat hij de oorlog zag aankomen, gaat te ver, maar de spanning liep in de weken voor 24 februari, de dag van de Russische inval in Oekraïne, wel op. "Rond deze tijd vorig jaar kwamen de troepen al bij de grens, onder het mom van 'trainingen'. Toen werd het meer dreigend."

Nammensma (39) is iemand die het nieuws goed volgt. En eind 2021, begin 2022 kwam er steeds meer nieuws over de mogelijke plannen van Poetin. "De ambassade zei al een paar keer dat we alert moesten zijn, dat we spullen moesten klaarzetten om weg te gaan. Reisadviezen werden aangescherpt. En een oorlogsexpert zei begin februari dat de oorlog binnen twee weken zou uitbreken. Die had het goed voorspeld.'

De dag van de inval weet Nammensma nog goed. Het was 's ochtends vroeg toen de eerste raketaanvallen Oekraïne troffen. "Ik kreeg een berichtje van een jongen aan het front: de oorlog is begonnen." Nammensma moest even slikken en wist niet wat hij ervan moest verwachten. "Je houdt er wel rekening mee, maar je weet niet wat het betekent. Wat houdt dit in?'

"Zo'n eerste dag ben je helemaal verloren", omschrijft hij. "Ik wilde snel de stad uit. Toen ik op de rondweg reed, vloog een straaljager vlak over me heen. Nu kom ik uit Sexbierum en hebben we wel wat ervaring met de F-16's van de vliegbasis Leeuwarden, maar dit is wel wat anders. Onderweg de radio aan, de telefoon gaat constant. Dat alles heeft een enorme indruk op mij gemaakt."

Nammensma was toen nog alleen in Lviv. Een kleine twee weken daarvoor waren ze nog met z'n vieren: Willem Nammensma woonde er met zijn vrouw Inge en de twee kinderen: Elise en Thijs. "Maar op een zaterdagavond, 12 februari was dat, hebben we besloten om toch weg te rijden. Er waren te veel rode vlaggen om te blijven. Diezelfde avond hebben we een coronatest gehaald, want anders konden we de grens niet over. Een dag later zijn we naar Nederland gereden."

Inge en de kinderen zijn hier gebleven. Ze konden terecht in een vakantiehuisje in Terherne, Elise en Thijs kregen online les. Nammensma is een paar dagen later teruggegaan naar Oekraïne, het land dat sinds 2010 in zijn hart zit.

Tot 2010 werkte hij voor een Duitse machinefabrikant die in de aardappelindustrie zit. Nammensma had toen al eens laten vallen dat hij ooit wel naar Oost-Europa wilde om te boeren. Dat had aantrekkingskracht op hem. "En toen kwam de kans, want een Oekraïens bedrijf in die sector wilde uitbreiden. Ze zochten iemand die dat kon doen, via het netwerk kwamen ze bij mij uit."

Eind 2009 ging hij voor het eerst die kant op. "Ik wilde weten wat het inhield, hoe het aanvoelde, of ik daar een beetje kon wonen." Dat viel niet mee. "Ik ben er toen een weekend geweest en bij thuiskomst zeiden we tegen elkaar: hier kunnen we niet wonen. Zo'n onherbergzame omgeving."

Het bleef echter in zijn hoofd zitten. Een paar maanden later pakten ze de foto's er daarom nog maar eens bij en toen was het gevoel anders. "Het is ook wel een avontuur, we hebben niets te verliezen."

Met Inge ging hij er in de zomer van 2010 dus weer naartoe en toen zijn ze er gebleven. "Het eerste jaar waren we met z'n tweeën, het tweede jaar is Elise geboren. Tussendoor hebben Inge en Elise ook nog weer in Nederland gewoond, maar in het voorjaar van 2014 woonden we hier met z'n drieën. "

Dat was een jaar waarin de spanningen tussen Oekraïne en Rusland ook al opliepen. De aanzet van de oorlog kwam toen eigenlijk, zegt Nammensma. Met het bedrijf was het ook onrustig en dus besloot de familie Nammensma naar Nederland te komen.

Vijf jaar later, het Oekraïense aardappelbedrijf was inmiddels overgenomen, kwam Nammensma daar toch weer in beeld. Ze wilden hem als leidinggevende hebben, maar hij hapte niet direct toe. "We hebben heel erg gewikt en gewogen. Het is geen gemakkelijk land, maar als je van natuur en avontuur houdt, dan is het wel een geweldige uitdaging."

Ze kozen ervoor om dat avontuur opnieuw aan te gaan. "Maar de eerste keer woonden we in een dorpje. Dat wilden we niet nog eens, dus we zijn naar Lviv gegaan. Daar zit een goede school voor de kinderen (Thijs was ondertussen ook geboren, red.) en het is een mooie plek voor Inge."

De uitbraak van het coronavirus maakte het lastig om te reizen, maar het werk liep goed. Het leven in Oekraïne beviel prima. "Het land ging ook vooruit. De school van de kinderen is hartstikke modern, de landbouw liep goed, de wegen zijn enorm opgeknapt. Dat maakt de handel ook makkelijker. Dus we hadden het hier goed."

Alles veranderde echter toen Rusland het land aanviel. En tien maanden later lijkt een einde van de oorlog niet in zicht, al houden de Oekraïners hoop. Nammensma is al maanden onder de indruk van de strijdbaarheid van de mensen. Zelf kan hij zijn ogen haast niet geloven als hij ziet wat het land is aangedaan.

"Afgelopen zomer reden we bij Irpin en Boetsja. Daar was veel schade. Je ziet alleen de schade aan de gebouwen, maar je kunt je dan wel voorstellen wat voor leed dat is geweest. De Russen hebben daar met tanks rondgereden. Gebouwen zijn beschoten en volledig afgebrand. Je kijkt naar de toestand van huizen en dan denk je alleen maar: dit is hier de hel op aarde geweest."

Alles is relatief, maar waar Nammensma woont in Lviv is het grotendeels rustig gebleven. Hij voelt zich daarom ook wel veilig, maar de familie op zo'n grote afstand is niet altijd prettig. De Kerst brengt hij daarom door in Sexbierum en hij wil ook wel wat vaker in Fryslân zijn." Vroeger was ik altijd drie weken in Oekraïne en dan een week in Nederland. Als het werk het toelaat, ben ik nu wat langere periodes in Nederland."

Toch zal hij ook altijd weer terugkomen. Het land zit in zijn hart. "Mijn gevoel zegt ook dat ik het bedrijf en de mensen daar niet kan achterlaten. Ik neem geen afscheid van Oekraïne, dat voelt niet goed."

Of hij ooit met het volledige gezin daar gaat wonen, durft Nammensma niet te zeggen. "De kinderen worden ook ouder, die zijn nu 10 en 6 jaar. Een schoolwissel is niet goed voor ze. De komende tijd doen we dat dus sowieso niet. Bovendien is de oorlog ook nog niet voorbij. Na de oorlog moeten we nog maar kijken hoe het gaat, dat kan ook weer een lastige periode worden voor Oekraïne."