Acteur Joop Wittermans over zijn liefde voor toneel

"We spelen nog één voorstelling en dan hebben we het vijfenveertig keer gespeeld", vertelt de 76-jarige Joop Wittermans. "Het was heel mooi en elke avond weer anders. We hebben een aparte chemie, want we zijn naast vader en zoon ook collega's en ook nog eens kameraden. Ik zou het zo nog wel tachtig keer willen spelen."

Twintig jaar geleden stonden ze ook als vader en zoon in een voorstelling. Dat was toen naar een idee van regisseur Matthijs Rümke. Verschillende schrijvers leverden een tekst aan, net als dat met deze voorstelling is gedaan. Toen ging het meer over conflicten, over een zoon die niet wil deugen.

"Het kwam soms heel dichtbij. Dan moesten we bijvoorbeeld repeteren, maar Mads kwam niet opdagen omdat hij aan een boom vastzat als protest tegen de ontruiming van Ruigoord. Ik heb me wel zorgen gemaakt, maar had er tegelijkertijd ook bewondering voor." In de voorstelling van nu gaat het meer om hoe vader en zoon omgaan met emoties en het ouder worden.

De acteur groeide op in Burgum. "Daar was niets te doen. Zondag al helemaal niet op wat voetbal na. Dat mocht eigenlijk ook niet, maar het terrein was van de voetbalvereniging zelf."

Toen in 'De Pleats' een bioscoop kwam die op zaterdagavond films vertoonde, ging er een wereld voor hem open. "Ik ging er zo vaak naartoe, dat ik in de organisatie wilde, want dan kon ik er gratis heen."

Hij werd leerling-operateur en moest de films op twee grote projectors aandraaien. "Een keer draaiden we een James Bondfilm en die was in zes akten. Als er een kruisje in beeld kwam, moest ik de tweede projector aandraaien en dan de film met een schuif overzetten. Dat moest natuurlijk vloeiend. Ik had net de derde akte aangezet en toen kwam de baas aanstormen. 'Wat doe je nou? Die vent moet nog dood!' Ik had te vroeg gewisseld, dus snel alles weer omzetten."

De liefde voor het toneel was al wat eerder ontstaan. "Bij mijn oma, die een televisie had, keek ik op donderdag naar toneel met spelers als Ko van Dijk. Toen dacht ik: dat wil ik ook."

Als jongen kwam hij bij het iepenloftspul van Burgum. Iemand van Tryater zag hem in het stuk van Shakespeare en die tipte artistiek leider Pyt van der Zee. "Hij was bij Tryater bezig met het stuk 'Breid yn de moarn' van Hugo Claus en ze zochten iemand voor de rol van zoon Thomas. En toen stond hij voor de deur of het iets voor mij was." Hij speelde in het stuk en ging daarna naar de toneelschool in Arnhem.

"Ik durfde thuis niet te bellen om me aan te melden voor het toelatingsexamen, dat deed ik in de kroeg. Mijn moeder hield van toneel en was zelf een goede amateurspeelster, maar er was wat geharrewar over mijn opleiding. Toen kwam mijn oma langs. Schertsend zei ze: 'die jongen moet een vak leren waar hij zin in heeft, toch? Dan moet hij naar de toneelschool. Goedenavond verder'."

Bij wijze van spreken kwam hij op klompen in Arnhem, met een zwaar Fries accent. "Bij het toelatingsexamen keek de commissie al naar de spraakleraar met een blik van 'dit wordt wel een klusje'."

Hij werd aangenomen en beleefde een mooie en heftige tijd. "Het was in 1968, de tijd van hippies, Dolle Mina's en van Aktie Tomaat over veranderingen in de toneelwereld. Alle leerlingen hadden een sleutel van de school. Als we dan na een nacht feesten een idee hadden, gingen we naar school, doken het kostuumhok in en spongen op het podium."

Wittermans heeft altijd gepakt wat er op hem afkwam en plande zijn carrière niet. "Ik rolde van het een in het ander. Aan eigen publiciteit heb ik niet veel gedaan, daar ben ik niet geschikt voor." Na de opleiding kwam hij bij Toneelgroep Noorder Compagnie en later bij Tryater. Van Hollywood heeft hij nooit gedroomd. "Toen ik jong was, wilde ik natuurlijk wereldberoemd worden, maar zo ver als Hollywood droomde ik niet."

Eind jaren tachtig werd op cultuur bezuinigd en besloot hij freelancer te worden. In 1992 kreeg hij een rol in de soapserie Goede Tijden, Slechte Tijden.

"GTST was 'not done' in die tijd. Ik kon wel kritisch zijn en principes hebben, maar er moest gewoon brood op de plank komen. Ik heb er een jaar gespeeld en het was een prachtige tijd. Zondagavond nam ik de teksten door. Maandagochtend kwam je er om zeven uur in en om zeven uur 's avonds ging je er weer uit. Ik had uiteindelijk geen idee meer waar het over ging, maar ik heb veel plezier gehad en geleerd om de hele dag voor de camera te staan. Dat is heel anders spelen dan op het toneel. "

Door zijn rol werd hij een Bekende Nederlander. "Ja, daar moest ik aan wennen. Een keer liep ik op het strand en iedereen keek naar mij. Ik dacht dat ik mijn gulp open had staan." Na GTST volgden meer televisieseries, zoals Vrouwenvleugel en Fort Alpha.

Nu hij een zeventiger is, denkt hij niet aan stoppen, maar hij doet geen projecten meer waar hij geen zin in heeft. "Mijn agenda is behoorlijk leeg, dat vind ik wel fijn. Er zijn wel plannen voor het komende voorjaar, daar kan ik nog niets over zeggen. Ik verveel me nooit, maar ik moet niet te lang achter de geraniums zitten. Als ik te lang thuis zit, raken er twee overspannen."