Een nieuwe generatie moet de Indië-herdenking omarmen, vindt burgemeester Van der Zwan

Burgemeester Tjeerd van der Zwan van Heerenveen op de Indiëherdenking © Omrop Fryslân, Earryt Sijens
Hoewel de belangstelling voor de oorlog in het vroegere Nederlands-Indië toeneemt, blijft het lastig om jongeren bij de herdenking te betrekken, zei burgemeester Tjeerd van der Zwan voorafgaand aan de Indië-herdenking in Heerenveen.
Het strookt niet helemaal met de landelijke trend, concludeert Van der Zwan. Hij is zelfs voor de tiende keer bij de herdenking. "Twee jaar geleden gaf een jongere een toespraak, maar over het algemeen zijn het toch de ouderen die komen."
Ieder jaar wordt er bij het Indiëmonument aan het Gashoudersplein stilgestaan bij het einde van de Tweede Wereldoorlog. De aanwezigen gedenken de slachtoffers van de oorlog tegen Japan en van de Japanse bezetting van het voormalige Nederlands-Indië.

Andere herdenking vormgeven

De burgemeester ziet landelijk dat jongeren met Indische wortels steeds meer nieuwsgierig zijn naar hun geschiedenis en familie. "Zij zorgen voor een ander soort herdenking, waarbij ook wordt stilgestaan bij de duistere kanten van onze koloniale geschiedenis."
Een nieuwe generatie moet de Indië-herdenking omarmen, vindt burgemeester Van der Zwan
Direct na de bevrijding in 1945 was dat wel anders. Voor de oorlog in 'de Oost' was vrijwel geen belangstelling. "Als het al over Indië ging was het over hoe wij ons koloniaal bezit tegen de stroom in konden terugkrijgen en behouden", zei Van der Zwan.
Maar onder druk van de tijd verandert dat. "Als je de koloniale geschiedenis van Nederland langs de morele maatstaf legt die we nu hanteren, dan hebben we toch een aantal keren aan de verkeerde kant van de geschiedenis gestaan."
Aanwezigen bij de herdenking in Heerenveen © Omrop Fryslân, Earryt Sijens
De nieuwe generatie vraagt aandacht voor de donkere kanten van de koloniale geschiedenis. "Wie is haar dader en wie is slachtoffer? Wat was het perspectief van de Indonesische bevolking? Wat en wie herdenken wij eigenlijk op 15 augustus?"
Voor Van der Zwan reden genoeg om in zijn toespraak aandacht te geven aan het bredere verhaal. De herdenking is niet alleen voor Europese slachtoffers, maar ook Molukkers, Chinezen, Papoea 's, Romoesja's en Indonesische burgerslachtoffers.
Burgemeester Van der Zwan bij het monument © Omrop Fryslân, Earryt Sijens
De herdenking heeft voor Van der Zwan ook een persoonlijke kant, zijn eigen verleden is verbonden met het Nederlands-Indië van toen. "Ik heb ook Indische wortels."

Van der Zwan zijn eigen familiegeschiedenis

Van der Zwan zijn moeder werd geboren in Semarang en groeide op in Bandoeng, op het eiland Java. Met haar ouders en andere familie bracht ze de oorlog in Japanse interneringskampen door.
Hij weet goed te vertellen hoe zijn moeder over oorlogstijd dacht. "Over de twee atoombommen die de Amerikanen gooiden op Hiroshima en Nagasaki was ze heel duidelijk: hoe verschrikkelijk ook, die bommen vielen net op tijd. Anders had het hele gezin de oorlog niet overleefd."

Er over praten

Van der Zwan is van mening dat het belangrijk is voor ouderen om te praten over wat ze in oorlogstijd meemaakten "Dat is ook voor de jongeren belangrijk."
"Mijn moeder sprak wel veel over haar verleden, maar er zijn ook velen die dat niet doen. Omdat ze verschrikkelijke dingen hebben meegemaakt en ze hun kinderen en kleinkinderen er niet mee willen belasten."
(Oud-)militairen tonen hun respect bij de Indië-herdenking © Omrop Fryslân, Earryt Sijens
Om het verleden tastbaar te maken, probeert Heerenveen altijd een thema aan de herdenking te koppelen. Dit jaar was dat sport, want ook verschillende topsporters kwamen als militair of burger om het leven, in interneringskampen of als krijgsgevangene. De burgemeester lichtte een voetballer en een waterpoloër van vroeger uit.

Sporters in Indië

Piet de Haan (1912-1943) ging als KNIL-soldaat naar Indië en werd opgepakt als krijgsgevangene. Hij overleed in 1943 bij de harde dwangarbeid aan de Birma-spoorlijn. Pas na de oorlog kreeg de familie van de oud-sc Heerenveenvoetballer bericht van zijn overlijden.
De andere sporter, Max van Gelder (1924-2019), woonde in Indië en werd na de inval van de Japanners geïnterneerd. Hij zat meer dan drie jaar gevangen. Toen hij het kamp inging was hij 81 kilo, toen hij er uit kwam nog maar 48 kilo. Na de oorlog had hij nog een grote waterpolocarrière. Hij overleed pas een paar jaar geleden in Heerenveen, vertelde Van der Zwan.
Burgemeester Van der Zwan vertelt over de sporters © Omrop Fryslân, Earryt Sijens
Het zijn maar twee van die persoonlijke verhalen, zoals die er zoveel zijn. "Hun namen staan voor symbool voor alle Nederlandse gevallenen in dat verre land", zo besloot de burgemeester.
Na toespraken van Van der Zwan en van het Veteranenplatform Heerenveen werd het Nederlands Signaal Taptoe gespeeld, gevolgd door een minuut stilte, het Wilhelmus en een bloemlegging.