Actrice Leny Dijkstra blijft altijd positief: "Zin en plezier kunnen veel tillen"

Leny bij de kerk in Stiens © Omrop Fryslân Simone Scheffer
Het leven van Leny Dijkstra-de Vries bestaat uit toneel, cabaret en muziek. En toen ze jong was ook uit sport. Dat was haar uitlaatklep, of misschien ook wel een beetje haar uitvlucht. In het programma Buro de Vries vertelt ze haar levensverhaal.
De dochter van de zeer beroemde cabaretier Tetman de Vries werd geboren op 13 juni 1943. Midden in de oorlog in Leeuwarden, vlakbij de vliegbasis. Ze groeide op in een muzikale familie waarin optreden centraal stond.
Vader Tetman kreeg grote successen met zijn stuk De tiid hâldt gjin skoft. Het werd 1.200 keer gespeeld in heel Nederland, ook voor heel veel Friezen buiten Fryslân. Het gezin verhuisde regelmatig, van Leeuwarden naar Stiens en andersom.
Het levensverhaal van Leny Dijkstra-de Vries
In Stiens vindt Dijkstra haar meeste herinneringen. Ze zat er op de basisschool, speelde rondom de kerk en stond als 3-jarig meisje al in het café op het biljart te zingen: Bei mir bist du schön van The Andrew Sisters.
Thuis werd veel gezongen en muziek gemaakt. Vader Tetman maakte furore met zijn gezelschap. De moeder van Leny speelde aanvankelijk ook mee in de stukken van Tetman. Naar buiten toe was het een geweldig plaatje: de culturele familie met grote successen. Het was een vredig gezin, met zusje Anneke.
Toch was er ook een schaduwkant. De successen van Tetman zorgden voor een omslag. Het zingen werd er door vader Tetman ingestampt. In 1947 kwam er een kanteling. Mijn vader had een relatie met een andere vrouw. Dat was bedreigend. In 1949 raakte hij overspannen en hield op met spelen. Het was onrustig.
Ons is geleerd ons het eigen nest niet te vervuilen.
Leny Dijkstra-de Vries
Ze verhuisden weer naar Leeuwarden en Tetman begon een sigarenzaak. Toen werd er nog een broertje geboren: Tsjip. Hij werd in liefde geboren, maar was misschien ook wel een goedmakertje, zegt Leny. Deze jongere broer is maar 40 jaar geworden.
Vader kon het echter niet laten en begon weer met spelen. De huishouding verhuisde weer naar Stiens. Vader en moeder waren vaak weg en er kwam een oppas: Hiltje. Kleine Leny was gek op haar, maar van het ene op het andere moment kreeg Hiltje ontslag, omdat ze het tegen Tetman opnam voor de moeder. Het was een trauma voor Leny.
Leny Dijkstra vindt het moeilijk om deze kant te vertellen. "Ons is geleerd het eigen nest niet te bevuilen. Ik wilde solidair zijn met mijn vader, maar het was niet makkelijk. We waren heel blij met hem, maar hij deed soms rare dingen."
Leny als baby © Leny Dijkstra
Toen Leny ouder werd, ging ze in Amsterdam studeren. Ze wilde graag de toneelschool doen, maar vader en moeder zeiden dat ze daar geen droog brood mee kon verdienen. Ze wilden dat een meisje haar eigen broek kon ophouden, dus werd het Schoevers. "Ik kan steno in vier talen, maar ik had natuurlijk naar de kleinkunstacademie gemoeten. Maar die bestonden toen nog niet".
Intussen begon ze ook met spelen, want het toneel trok altijd. Vader hield weer op met spelen, om daar later weer op terug te komen. Leny wilde graag met het gezelschap van Rients Gratama mee, maar dat werd ontmoedigd.
Uiteindelijk ging ze weer met vader op pad in een gezelschap. Daar kwam een jonge muzikant bij: Leo Dijkstra. Hij is nu al 55 jaar de man van Leny. Een jaar of vijf hebben ze door het hele land gespeeld met groot succes en toen zei Tetman weer: het is klaar, ik stop.
© Leny Dijkstra
Sporten was een soort vlucht voor Leny. Door sport kon ze de spanningen vergeten. Ze deed handbal en later hockey. Ze werd zelfs geselecteerd voor het Nederlands elftal, maar dat ging niet door. Haar vader wilde het niet hebben.
"Een droom die niet uitkwam", zegt Leny daarover. Ze moest spelen. Er waren vier gezinnen afhankelijk van het gezelschap. Ze begrijpt wel dat het zo ging. "Het was een andere tijd."
Leny en haar man Leo Dijkstra © Leny Dijkstra
Het jonge stel Leo en Leny wist niet wat het moest doen. Er was wel sprake van paniek. Leo besloot dat hij zelf zou schrijven. Leny was daar eerst niet voor, maar uiteindelijk lukte het wel. Het gezelschap had lang succes.
Leo schreef daarnaast ook voor en met Rients Gratama en voor programma's van Omrop Fryslân. Leny zong jarenlang het lied van de week in het programma It Wapen fan Fryslân van Eelke Lok.
Leny en Leo kregen twee kinderen. Het optreden en vaak weg zijn gaf haar geregeld een dubbel gevoel. Ze wilde er voor de kinderen zijn en het niet hetzelfde doen als haar ouders, maar het toneel trok altijd.
Met het gezelschap gingen ze lang door, maar het was ook een onzeker bestaan. Daarom begon Leo ook met werken als tekstschrijver bij een reclamebureau. Daarnaast schreef hij ook stukken voor Leny, maar ook voor andere organisaties.

Wie ben ik?

In 1975 kwam de emancipatie in het leven van de jonge actrice. Ze kwam in de vrouwenbeweging en begon cursussen te volgen en te geven. De zogenoemde VOS-cursussen, om vrouwen bewuster te maken.
Het besef kwam dat ze ook solo haar werk op het toneel kon doen. "Ik was de dochter van Tetman de Vries, de vrouw van Leo Dijkstra en dacht: maar wie is Leny de Vries?" Ze begon solovoorstellingen te doen en werkte ook voor Omrop Fryslân. Ze was onder andere betrokken bij het kinderprogramma Bear Boeloe.
Een van haar eerste solovoorstellingen was ook Is de baas ek thús. Verder speelde Leny ook stukken bij Tryater en in films zoals De Gouden Swipe uit 1996.
© Leny Dijkstra
Leny Dijkstra is nu 79 jaar. Het is een stuk rustiger, maar ze is nog altijd actief. Met Culturele Hoofdstad Leeuwarden-Fryslân 2018 heeft ze nog in een stuk meegespeeld. Ook kun je haar stem horen in sommige reclames.
Vorig jaar heeft ze ook nog een stuk gespeeld over vier generaties vrouwen. Het was op locatie, met laarzen in de blubber in de regen. Dat was wel zwaar, maar achteraf is ze er erg blij mee dat ze dat nog heeft gedaan.
© Leny Dijkstra
En nu genieten Leny en Leo van het leven, discussiëren ze over de toekomst van de wereld. Leo is sceptisch over hoe het komt, voor Leny is de toekomst ook een grote zorg. Ze vraagt het nummer Vluchten kan niet meer draaien, uit 1971. "Toen speelde het al. En wat hebben we gedaan? We hebben 50 jaar feestgevierd. Het is nu nog veel erger."
© Leny Dijkstra
Het levensverhaal van Leny Dijkstra
Toch blijft Leny positief gestemd. Dat is ook haar levensmotto. Ze stapt altijd vrolijk uit bed. Always look on the bright side of life is het liedje dat daar bij hoort.
Op zijn Fries gezegd: sin en wille kinne in protte tille. "Ja, dat is het", lacht Leny. "Als je iets met veel plezier doet, kun je veel tegenslag verdragen"
'Buro de Vries' zoekt deze zomer levensverhalen op van bekende(re) Friezen en Friezinnen op leeftijd. Ze kijken terug op hun jeugd en wat dat voor invloed had op hun leven.
De levensverhalen worden 's zondags om 12.00 uur op de radio verteld. Het volledige gesprek is ook als podcast terug te luisteren: hier of in jouw podcastapp. Het levensverhaal van Leny is ook te horen in deze podcast. Daar een uitgebreider verhaal over haar leven.