Zorgen over groot aantal aangespoelde jan-van-genten met vogelgriep op het Wad

De grote zeevogel komt normaal gesproken niet voor op het land, maar zit op open zee. Vooral in de herfst vliegen er tienduizenden rond.

Maar in de omgeving van Wierum-Ternaard zijn er zeker al 20 gevonden en op Ameland al zo'n 60. Er spoelen per dag zo'n twee jan-van-genten aan, schat Rinaldo Korst in. Hij is vrijwilliger bij opvangcentrum De Fûgelpits in Moddergat.

Korst legt uit dat de besmetting in de hersenen terechtkomt, wat ervoor zorgt dat de vogels geen zicht meer hebben. "Dan raken ze in de problemen. Ze spoelen aan, maar komen ook binnen via dierenambulances zoals die van Ameland. Of via mensen die ze vinden."

Daardoor vliegen er vogels van de Noordzee naar de vaste wal. "Er spoelen natuurlijk jan-van-genten aan door de stroming van het water. Maar er was laatst ook een jan-van-gent bij Dokkum. Die is levend aan komen vliegen", zegt Korst.

De boodschap van De Fûgelpits is echter hard. "We kunnen ze in principe niet opvangen. Het tienduizendste is dat je niets voor ze kunt doen. Het enige wat je kunt is hen zo snel mogelijk uit hun lijden te verlossen. Je kunt ze niet genezen, dat is vervelend als opvang."

Voor de twijfelgevallen is er een quarantaineopvang. "Maar bij echt zichtbare gevallen laten we ze door de dierenarts euthanaseren, om besmetting van andere diersoorten te voorkomen. Dat is meestal het geval." Het is wel zaak dat ze snel worden opgeruimd, want anders bestaat het risico dat andere dieren er aan gaan vreten.

Er wordt al langer gesproken over actiever ruimen. "Maar dat gebeurt maar niet", zegt Korst. Hij pleit voor een bekend meldnummer, voor mensen die dode vogels vinden. De jan-van-genten zijn nu vaak 'bijvangst' bij meldingen van bijvoorbeeld zeehonden of bruinvissen.

"Mensen weten niet meer waar ze terecht kunnen. Er zijn telefoonnummers in de wereld geroepen, maar daar worden ze niet goed verder geholpen", zegt hij.

Met gemeente Noardeast-Fryslân zijn er wel afspraken gemaakt dat de kilometers vergoed worden voor het ophalen van de vogelgriepslachtoffers. "Maar ik vind dat er vanuit de overheid meer duidelijkheid zou moeten komen wie wat doet en hoe. Er is al zo'n twee jaar vogelgriep, maar er is geen duidelijkheid. Ook niet over was wat betaald."

Ron Veenstra van Veiligheidsregio Fryslân zegt echter dat er wel wat gebeurt. "De gemeenten hebben met elkaar afgesproken dat de buitendiensten of dierenambulances de dieren ophalen. Dus mensen die het willen weten, kunnen bij de gemeente informeren naar de lokale afspraken."

Veenstra vertelt dat er om de twee weken overleg is over de stand van zaken. "We maken afspraken met alle kust- en eilandgemeenten en de terreinbeheerorganisaties zoals Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer over hoe te handelen als ze grote aantallen tegenkomen."

Ook Erasmus Universiteit Rotterdam is als deskundig instituut betrokken bij het overleg. Er worden monsters opgestuurd om bijvoorbeeld uit te vinden wat de effecten op de zwemwaterkwaliteit zijn en of het ook risico's op zoönose (overslaan van een infectieziekte van dier naar mens) oplevert.

Als er veel dode vogels bij elkaar liggen, dan is het aan de terreinbeheerder om te beoordelen of het opgeruimd moet worden, legt Veenstra uit. "Dat doen gemeenten ook. Als er zoveel dode vogels liggen of als ze in het gebied liggen waar veel mensen komen, kan het misschien beter worden opgeruimd."

De Veiligheidsregio is onrustige door de aantallen vogels. "Ik denk dat het een ernstige vorm van vogelgriep is. Dan denk ik verdorie, wat is dat verschrikkelijk jammer. Maar het is zoals het is, wij zullen ons er mee moeten redden."

De overheid probeert zich op de effecten voor te bereiden, maar kan de vogelgriep niet voorkomen. "De vogelgriep heeft echt toegeslagen bij vogels waar je van denkt: hoe kan dit nu bij deze vogels komen? Ze komen van zo ver, en toch hebben zij het. Dat betekent dat het toch een enorme en ernstige vorm is van vogelgriep. We proberen een goed beeld te krijgen van wat er nu precies aan de hand is."