Staten bespreken stikstofplannen: "Coalitie is verdeeld"
Provinciale Staten bespreken vandaag de stikstofplannen van gedeputeerde Klaas Fokkinga. De ergernis over de plannen is op sommige plekken groot, bijvoorbeeld in Ooststellingwerf. Daar zouden veel boerderijen moeten verdwijnen om kwetsbare natuurgebieden te helpen.
Politiek verslaggever Onno Falkena is er vandaag bij in het Provinciehuis. Hij laat zijn licht schijnen op de vergadering.
Onno, hoe is het met de onrust in Ooststellingwerf? Is er in die gemeente wel draagvlak voor het zogenaamde Uitvoeringsprogramma Stikstof?
"De werkgroep stikstof Ooststellingwerf heeft deze week opnieuw een brandbrief naar alle Statenleden gestuurd. Boeren in die gemeente liggen volgens de werkgroep 's nachts wakker van het Uitvoeringsprogramma Stikstof.
Volgens de werkgroep is het onverantwoord om vandaag een besluit te nemen over een programma dat tot 2030 loopt, omdat er nog te veel informatie zou ontbreken. Zo zouden de modelberekeningen die gebruikt worden niet te controleren zijn en zou er ook nog geen goed onderzoek zijn gedaan naar het stikstofgehalte in de bodem nu.
In een van de stukken bij het voorstel van vandaag staat bovendien de suggestie dat het stikstofprobleem in Zuidoost-Fryslân opgelost kan worden door 110 boerenbedrijven uit te kopen. Het is vooral die zin die de verhouding tussen de provincie en de boeren in het gebied op scherp heeft gezet."
Waarom moet juist in Ooststellingwerf de stikstofproductie zo omlaag? En wat is de rol van de provincie daarin?
"Stikstof is op zichzelf een nuttige stof. Maar in het dichtbevolkte Nederland produceren we met z'n allen te veel stikstof en vooral sommige natuurgebieden hebben er erg onder te lijden.
De veehouderij levert een belangrijke bijdrage aan de stikstofproductie, maar de industrie, de bouw en het verkeer ook. We moeten met z'n allen een flinke stap terug doen als het om stikstof gaat. Alle provincies zijn wettelijk verplicht om een Uitvoeringsprogramma Stikstof voor het eigen gebied vast te stellen.
Zelfs als we dat doen, blijven er een paar kwetsbare natuurgebieden over met een veel te hoge kritische depositiewaarde stikstof.
In heel Fryslân moet de stikstofuitstoot met 25 procent omlaag. Maar zelfs als we dat doen, blijven er een paar kwetsbare natuurgebieden over met een veel te hoge kritische depositiewaarde stikstof.
Het gaat dan om het Drents-Friese Wold, het Fochteloërveen en de Rottige Meente, allemaal natuurgebieden in de Stellingwerven. De provincie wil daarom dat in Zuidoost-Fryslân de stikstofmissie met 50 procent extra omlaag wordt gebracht."
Hoe zit het in de Staten met het draagvlak voor dit Uitvoeringsprogramma?
"De collegepartijen zijn aardig verdeeld. PvdA en FNP staan in grote lijnen achter het programma, maar CDA en VVD steeds minder.
In theorie moet het Uitvoeringsprogramma een kleine meerderheid kunnen halen, maar dat staat nog lang niet vast.
Het CDA vindt dat de optie om boeren gedwongen uit te kopen van tafel moet. Die partij staat duidelijk onder druk van de eigen achterban. Ik kan dat ook niet helemaal los zien van de verkiezingen van volgend jaar. Het is bekend dat de BoerBurgerBeweging dan ook mee zal doen in Fryslân, dat is in potentie een stevige concurrent van het CDA.
In theorie moet het Uitvoeringsprogramma een kleine meerderheid kunnen halen, maar dat staat nog lang niet vast. Ga er maar van uit dat verschillende partijen zullen proberen het programma aan te passen met amendementen en het daarvan af laten hangen om voor of tegen te stemmen."
Hoeveel geld is er eigenlijk beschikbaar voor het Friese Uitvoeringsprogramma Stikstof?
"Minister Van der Wal heeft in totaal 25 miljard gereserveerd om het probleem op te lossen. De provincie gaat ervan uit dat voor Fryslân 1,2 miljard beschikbaar komt. Het gaat volgend jaar om 35 miljoen en dat bedrag loopt dan op tot 215 miljoen per jaar in 2026 en de jaren daarna.
Het gaat om rijksgeld, want het is uiteindelijk de minister die bepaalt. Juist daarom zijn de boeren in Zuidoost-Fryslân zo boos over die suggestie van die 110 boeren, want zij houden er rekening mee dat het rijk daar best eens voor zou kunnen kiezen."
Zijn er alternatieven voor het uitkopen van boerenbedrijven?
"Boeren kunnen ook stikstofuitstoot beperken door de bedrijfsvoering aan te passen. De Dairy Campus in Leeuwarden doet bijvoorbeeld onderzoek naar het toevoegen van magnesiumchloride aan mest. De verwachting is dat de stikstofuitstoot daardoor wel met 25 tot 30 procent afneemt, al moet dat natuurlijk nog wel wetenschappelijk worden aangetoond.
Maar het mag duidelijk zijn: als de stikstofuitstoot zo terug kan, hoeven er minder boeren uitgekocht te worden. Veel boeren hebben dan ook laten weten dat ze dit wel willen proberen, helemaal als blijkt dat het werkt.
Op zichzelf zou dat de belangrijkste motivatie moeten zijn om het probleem aan te pakken.
Maar wetenschappelijke onderbouwing van de effecten is hard nodig voor het geval dat milieuactivist Johan Vollenbroek van Mobilisation for the Environment een rechtszaak aanspant tegen bijvoorbeeld vergunningen voor boeren om stikstof uit te stoten.
De hele stikstofcrisis begon in 2019 door een uitspraak van de Raad van State over het stikstofbeleid op dat moment. Het is daarom belangrijk dat de nieuwe aanpak goed wordt onderbouwd, hoe die er dan ook uit komt te zien.
Het gaat daarbij niet alleen om een juridisch argument. Deskundigen zijn het erover eens dat onze natuur te lijden heeft van het teveel aan stikstof en op zichzelf zou dat de belangrijkste motivatie moeten zijn om het probleem aan te pakken. "
