Schylingers 'preitsjen' komt weer tot leven op Terschelling

De eilanders praten met elkaar Aasters, Meslônzers en Schylingers. Van generatie op generatie zijn deze dialecten doorgegeven. Eilandbewoners komen sinds kort bij elkaar om in het Schylingers te lezen en te praten. Ze hopen dat dit nog op tijd genoeg is om het Schylingers te redden.

"Het gaat er gewoon om dat je het spreekt en dat je het blijft praten", zegt Wietse Zeijlemaker in het Schylingers tegen zijn vijf cursisten.

Zo'n 60 mensen komen op de tweede Schylinger praatavond af in de StayOkay op Terschelling. "Het moet zangerig en dat doen jullie al. En de woorden aan elkaar plakken. Daar moeten jullie op letten, maar dat komt vanzelf."

De mensen aan de tafel van Wietse hebben een tekst voor haar: 'Sil en Aike en de polityk' heet het. Om de beurt lezen ze een stuk hardop voor. Wietse verbetert ze, als het nodig is.

Het Schylingers is de 'mimmetaal' van Wietse. Hij heeft het van zijn moeder geleerd en vindt het belangrijk dat het blijft bestaan. "Wat is er nou mooier als je op straat loopt en dat je het dan hoort. Het is eigen." Nienke Schol komt ook van het eiland, maar heeft het nooit geleerd. Ze vindt het dan ook moeilijk om het hardop in de groep te praten.

In het Schylingers praten, dat is juist het probleem, zegt Edith de Witt-Roos, de initiatiefnemer van de praatavonden. "Ik denk dat de drempel erg hoog is, omdat je gewoon er niet mee grootgebracht bent."

Haar vader trouwde met een vrouw van de vaste wal en daardoor leerde Edith Nederlands. "En dat geldt voor een hele boel van mijn generatiegenoten. De vijftigers en zestigers hebben het niet meer meegekregen."

Daarbij speelt volgens haar ook mee dat in de jaren '60 het toerisme op Terschelling op gang kwam en dat veel Terschellingers dachten dat het beter was om niet met het dialect op te groeien omdat ze verder zouden komen met het Nederlands.

Edith vindt het jammer. En al heeft haar vader vroeger Schylingerles op basisscholen gegeven en waren er praatgroepen in de jaren '90, toch dreigt het dialect verloren te gaan.

Sander maakt zijn debuut op de praatavond. Hij heeft nog nooit Schylingers gesproken. Zijn schoonmoeder komt van het eiland en doet dan ook mee aan deze avond omdat "het mij aanspreekt, het is de taal van mijn familie."

Zus komt uit Fryslân, woont al heel lang op het eiland. Ze vindt de praatavonden "hartstikke leuk", zegt ze. "Je krijgt eerst de teksten en zo kun je thuis al oefenen." Ze is bang dat er straks niemand meer Schylingers kan praten. "Over 20 jaar wie kan dan nog Schylingers?"

Volgens Edith lijken de eilandbewoners door de coronacrisis een soort gemeenschapszin te missen en gaan ze daar weer naar op zoek.

"We willen elkaar weer kunnen vinden en daar is dit een hele geschikte avond voor." Samen praten en lachen om oude verhalen en uitspraken zorgt voor een gevoel van thuiskomen, zegt Edith.

Ondertussen heeft ze de stichting 'Mimmetaal' opgericht en wil ze met behulp van subsidie cursusmateriaal ontwikkelen, zodat ze van november tot en met maart volgend jaar een cursus Schylingers kan aanbieden.

Annie is een van de cursusleiders op de praatavonden. Ze is met het Schylingers grootgebracht. Ze hoopt dat met deze praatavonden en later een mogelijke cursus veel mensen op het eiland het dialect weer zullen praten.

"We weten nu wie hier zijn, en als we die tegenkomen, dat we dan Schylingers kunnen praten. En dat mensen het durven te spreken en zich niet schamen om fouten te maken. Ons motto is: we lachen met elkaar, maar niet om elkaar."

Edith hoopt ook dat de jongere generaties en kinderen van basisscholen een lesplan kunnen krijgen om in contact te komen met het cultuurhistorisch stuk van het eiland. Maar of ze hier op tijd genoeg mee zijn, weet Edith niet.

Ze hoopt dat de mensen van de praatavonden als ze elkaar tegenkomen op straat proberen Schylingers "te preitsjen".