Súdwest-Fryslân zoekt hulpt om 250 bevolkingsregisters toegankelijk te maken

Het gemeentearchief van Súdwest-Fryslân zoekt hulp om zijn bevolkingsregisters van 1850 tot 1922 toegankelijk te maken. Iedereen kan thuis helpen om de gegevens uit meer dan 84.500 scans digitaal doorzoekbaar te maken.
Gemeentearchivaris Jack de Vries van Súdwest-Fryslân © Omrop Fryslân
Het gaat om het project 'Fan wa bisto ien?', dat op het landelijke platform VeleHanden is geplaatst. Op die website kunnen gemeenten en archieven stukken aanbieden, zodat iedere 'erfgoedvrijwilliger' kan helpen om ze toegankelijk te maken.
Het gemeentearchief wil met het project historisch onderzoek bevorderen naar de geschiedenis van het wonen, werken en leven in de Zuidwesthoek.

Inschrijvingen overnemen

"Deelnemers typen de gegevens over uit scans van de handgeschreven registers. Twee mensen voeren onafhankelijk dezelfde inschrijving in, waarna een controleur het naloopt. Zo proberen we fouten te voorkomen", legt gemeentearchivaris Jack de Vries van Súdwest-Fryslân uit. Het gaat om registers uit de 19e en 20ste eeuw, dus die zijn nog goed leesbaar.
Een inschrijving uit Wymbritseradeel © VeleHanden
Het project kwam deze week online, sindsdien hebben al zo'n honderd mensen zich aangemeld. "Vrijwilligers krijgen een willekeurige scan voor zich", zegt De Vries. Wel kunnen ze een voorkeur doorgeven voor een gemeente. "Stavoren en IJlst doen het al goed op dit moment."

Huishoudens

In het bevolkingsregister zijn voor elk oud adres de toenmalige bewoners te vinden. Het gaat om volledige huishoudens, dus naast ouders en kinderen staat er ook inwonend huispersoneel in.
Het Rijk besloot om vanaf 1850 bevolkingsregisters aan te leggen om zo het verloop van de bevolking continu te kunnen volgen. De oudste registers zijn ingericht per dorp of wijk en daarbinnen op huisnummer. Na verloop van tijd werden de registers onoverzichtelijk, dus vaak werd er om de tien jaar een nieuw register opgesteld.
In de registers zijn onder andere de namen, geboortedatums, beroepen, geloofsovertuigingen en de verhuizingen opgeschreven. Zo vertellen de registers ook iets over de omgeving en sociale positie van Friezen in het verleden.
Het gemeentearchief in het depot van cultuurhistorisch centrum De Tiid © Omrop Fryslân, Willem Vermeltfoort
De bedoeling is dat de gegevens uiteindelijk doorzoekbaar worden op allefriezen.nl, waar ook al de burgerlijke stand te vinden is. "We hopen dat een register daar zo snel mogelijk in kan worden opgenomen zodra het doorgenomen is", zegt De Vries. Zo kan het brede publiek, van onderzoeker tot amateur, thuis eenvoudig gebruikmaken van de gegevens.

Acht voormalige gemeenten

De registers van acht van de elf voormalige gemeenten binnen fusiegemeente Súdwest-Fryslân moeten nog gedigitaliseerd worden. Het gaat om Bolsward, Hemelumer Oldeferd en Noordwolde, IJlst, Sneek, Stavoren, Wymbritseradeel, Workum en Wonseradeel. Over de gehele periode gaat het om zo'n 250 registers. Er bestaan ook aparte dienstboderegisters, maar die zijn niet meegenomen in het nieuwe project om de kosten te beperken.
Een oude kaart van de grietenij Hemelumer Oldeferd en Noordwolde © Rijksmuseum
De voormalige gemeenten Baarderadeel, Hennaarderadeel en Hindeloopen zijn eerder al gedigitaliseerd en beschikbaar gemaakt. "Baarderadeel en Hennaarderadeel gingen later in Littenseradeel op. Toen ook die gemeente ophield te bestaan, kwam er geld vrij dat voor een deel hierin is gestoken", vertelt De Vries.