Geen Friese tolken meer beschikbaar vanwege 'magere vergoeding'
Het Fries in de rechtszaal staat onder druk, nu de Friese tolk Fedde Dijkstra dinsdag zijn laatste zitting deed. Hij houdt op omdat de vergoeding niet hoog genoeg is. De twee andere tolken sluiten zich bij hem aan. Het betekent dat er nu geen gespecialiseerde rechtbanktolken in het Fries meer zijn.
Fedde Dijkstra uit Wirdum zit in het bestuur van de Orde van Rechtbanktolken en -vertalers, die al een poos strijdt voor een betere beloning voor tolken.
Er zijn al langer zorgen over het gebruik van de Friese taal in de rechtszaal, omdat steeds minder rechters en officieren van justitie het Fries zouden kunnen verstaan. Ammerins Moss-de Boer en Stephan Berger zijn later als tolken Fries aan het register toegevoegd. Maar dat lost het probleem niet op, want Moss en Berger zijn 'volledig solidair' met Dijkstra.
Door het niet beschikbaar zijn van Friese tolken loopt 70 jaar na Kneppelfreed het recht om het Fries te gebruiken in rechtbank en gerechtshof gevaar. In 1951 is het gebruik van het Fries in de rechtszaal in de wet verankerd. Dat gebeurde na Kneppelfreed, waarbij bij het Leeuwarder hof werd gevochten voor de Friese taal.
Fedde Dijkstra over zijn besluit
Dijkstra's laatste zitting als rechtbanktolk was dinsdag voor het Leeuwarder gerechtshof. Na de tijd noemde advocaat Tjalling van der Goot, die ook bij de zitting was, het 'triest' dat door het ophouden van Dijkstra de laatste rechtbanktolk Fries op C1-niveau verdwijnt.
Of je zorgt ervoor dat alle rechters in Leeuwarden de Friese taal beheersen, of je betaalt de tolken een eerlijk tarief.
Van der Goot vindt dat het een grote meerwaarde heeft dat mensen in hun eigen taal terecht kunnen staan. Volgens de Leeuwarder advocaat wordt het de hoogste tijd dat er wat gebeurt om de positie van het Fries bij rechtbank en gerechtshof beter te regelen. "Of je zorgt ervoor dat alle rechters in Leeuwarden de Friese taal beheersen, of je betaalt de tolken een eerlijk tarief."
Fries in de rechtszaal uitgehold
"Het is belangrijk dat je bij je eigen taal kunt blijven: mensen moeten niet zoeken naar woorden. Als er geen tolk is, betekent het dat het Fries in de rechtszaak wordt uitgehold", zegt Van der Goot. "Dit is een flinke tegenslag. Maar het gaat om geld. Iedereen heeft recht op een eerlijke vergoeding. Als je dan kijkt naar het belang, dan zou ik zeggen dat het probleem kan worden opgelost."
Advocaat Tjalling van der Goot uit Leeuwarden
In de Friese provinciale politiek is woensdag geschrokken gereageerd op het bericht dat Dijkstra stopt als tolk en dat daarmee mogelijk ook het Fries spreken bij de rechtbank niet meer kan worden gegarandeerd.
Politiek geschrokken
Dijksta is uitgenodigd om woensdag op het provinciehuis te komen voor een overleg over de kwestie met onder meer gedeputeerde Sietske Poepjes en vertegenwoordigers van de politieke partijen in de Staten.
Onderhandelen
Sinds 1 januari 2021 is er een nieuw besluit wat de tarieven voor strafzaken betreft, legt Fedde Dijkstra uit. Dat houdt in dat er met het Openbaar Ministerie mag worden onderhandeld over het tarief als er een tolk wordt opgeroepen.
Dijkstra: "Tolken mogen onderhandelen en er is een wettelijk minimumtarief gekomen. Wij zijn zelfstandige ondernemers, dus je mag altijd onderhandelen. Als zij niet het tarief willen betalen dat je vraagt, dan kunnen ze een ander bellen."
Veel behoefte aan Friese tolken is er niet en je wordt er ook beslist niet rijk van.
Voor zover Dijkstra weet, zijn er momenteel twee geregistreerde Friese tolken in het register: "In de media wordt veel geschreven dat er te weinig tolken Fries zijn. Als er maar één is, is er maar één. Als die niet kan, is er geen tolk. Over het algemeen is het zo dat als je één of twee zittingen in de maand hebt, dat dat al veel is. Veel behoefte aan Friese tolken is er niet en je wordt er ook beslist niet rijk van."
Vorig jaar presenteerden Gedeputeerde Staten een oplossing om het tekort aan Friese tolken op te vangen. Door beëdigde tolken en vertalers een taaltoets te laten doen, zouden er zes tolken bij moeten komen. Zo zou het voor een tolk Engels of Duits ook mogelijk moeten worden de bevoegdheid voor het Fries erbij te kunnen halen.
Taaltoets
Op deze manier hoeven mensen niet meer het zwaardere toelatingsexamen voor tolk af te leggen. Voor het plan werd een toetsingscommissie benoemd. De provincie stelde 5.000 euro beschikbaar om de deelnemers financieel tegemoet te komen.
Met de taaltoets moet nog wel het Fries op C1-niveau worden gehaald. Volgens Gedeputeerde Staten moeten zeven tolken voldoende zijn voor Fryslân. Gedeputeerde Staten zeiden toen wel dat de voorkeur bij echte Friese tolken zou liggen, maar de taaltoets zou voorlopig wel een oplossing kunnen zijn.
Wet gebruik Friese taal
In de 'Wet gebruik Friese taal' is geregeld dat het Fries tijdens de zittingen gebruikt mag worden. Een tolk-vertaler kan daarbij bijstand verlenen. De vergoeding voor deze tolk komt over het algemeen van het Rijk.
Ook buiten het rechtsgebied van de Rechtbank Noord-Nederland mag een verdachte Fries spreken. Maar dan moet het wel geloofwaardig zijn dat deze persoon zich onvoldoende in het Nederlands kan uiten. Bij rechtszaken mogen processtukken ook in het Fries geschreven worden.
Reactie Rechtbank Noord-Nederland
"Inwoners van Fryslân hebben het recht om Fries te spreken in de rechtbank Noord-Nederland. Het bestuur van de rechtbank Noord-Nederland vindt het belangrijk dat dit recht ook verwezenlijkt kan worden. Bij de rechtbank werkt een aanzienlijk aantal rechters en griffiers met een actieve beheersing van het Fries.
In al onze vacatures voor rechters en griffiers is de volgende eis opgenomen: minimaal passieve beheersing van de Friese taal of de bereidheid tot het volgen van een cursus Fries verstaan en lezen. Ieder jaar worden er cursussen Fries aangeboden aan niet-Friestalige rechters en griffiers van de Rechtbank Noord-Nederland. Daarnaast wordt in de rechtspleging ook gebruik gemaakt van de inzet van een tolk Fries om de drempel om in het Fries te spreken zo laag mogelijk te maken.
Het is dan ook spijtig dat Fedde Dijkstra als tolk Fries is gestopt omdat hij het niet eens is met de hoogte van de vergoeding voor zijn werkzaamheden. Landelijk worden de tarieven voor tolken en vertalers momenteel opnieuw aanbesteed. De rechtbank volgt die onderhandelingen en heeft in dat kader ook landelijk al meerdere keren aandacht gevraagd voor de schaarste aan tolken Fries."
Reactie Openbaar Ministerie
"De reden die de heer Dijkstra geeft voor zijn besluit om te stoppen als tolk Fries voor onze rechtbanken vinden wij begrijpelijk maar zeer spijtig. Het is belangrijk dat procespartijen zich veilig voelen in de rechtbank en als dat inhoudt dat zij in hun eigen taal kunnen spreken, dan moeten wij dat faciliteren. Dat doen wij onder andere door het aanbieden van cursussen Fries voor onze niet-Friestalige officieren. En door het aanbieden van een tolk Fries tijdens de zitting, mocht dat nodig zijn. Dat er mogelijk geen geregistreerde Friese tolken meer in het landelijk register voor beëdigde tolken en vertalers beschikbaar zijn, vinden wij een zeer betreurenswaardige situatie.
Landelijk worden de tarieven voor tolken en vertalers opnieuw aanbesteed. Het OM volgt die onderhandelingen en heeft in dat kader samen met de rechtbank Noord-Nederland al eerder aandacht gevraagd voor de schaarste aan tolken Fries en zal dit opnieuw op de agenda proberen te krijgen."
