Het verhaal achter: 'Se janke noch krekt net en it is ekskús op ekskús, mar der bart noait wat'

De vraag was of mensen nog wel vertrouwen in de politiek hebben, naar aanleiding van de elkaar snel opvolgende ontwikkelingen bij Forum voor Democratie. Thierry Baudet had zich als lijsttrekker van de politieke partij teruggetrokken vanwege de ophef over de jongerenafdeling van die partij.

Eén persoon op de vrijdagmarkt trok de vraag wat breder en haalde de kindertoeslagenaffaire aan. "En dan moet ik eens te laat zijn met mijn belasting. Dan zegt de belasting 'ik heb geïncasseerd'. Ze zouden allemaal een schop moeten hebben." Is de democratie in Nederland dan failliet, vroeg René Koster. "Ja, dat is ook zo", was het antwoord.

Het is niet moeilijk om elke week een actuele vraag te bedenken. "De hele week houd ik het nieuws in de gaten, onder meer met als doel om er een geschikte vrijdagmarkt-vraag uit te halen", zegt verslaggever René Koster. "Elke vrijdag bel ik 's ochtends om negen uur met collega's op de Omrop om mijn opties te bespreken, soms voegt diegene die met het nieuws van die dag bezig is daar ook nog één aan toe."

Er is eigenlijk nauwelijks discussie over de vraag. "Wel bespreken we soms verschillende opties. Ik hou zelf bij welke onderwerpen aan de orde zijn geweest en ook wanneer. Ik wil eigenlijk niet dat we twee keer ongeveer hetzelfde doen. Maar we kijken ook naar wat verder in het nieuwsprogramma No yn Fryslân tussen de middag zit waarin mijn reportage te horen is. En we kijken naar de vragen die die week ook al aan mensen op straat zijn gesteld en die te horen zijn in het radioprogramma Fryslân fan 'e moarn."

René Koster loopt al geruime tijd op de vrijdagmarkt rond en kan zo langzamerhand redelijk inschatten wat de meningen van vaste marktkooplui zijn. "Bij sommige mensen weet ik inderdaad wel aardig uit welke hoek de wind waait, maar dan is het vaak ook wel weer verrassend hoe ze het onder woorden brengen of beargumenteren. Zelfs kies ik - opzettelijk - altijd wel een beetje de positie van advocaat van de duivel: als iemand een mening geeft, probeer ik er altijd een argument in te gooien dat juist bij de tegenovergestelde mening hoort. Dan moeten ze vaak nog scherper nadenken en formuleren wat ze bedoelen en waarom. Maar het gebeurt ook weleens dat ze zeggen: 'Ja, dat is ook zo. U hebt gelijk', terwijl dat dan helemaal mijn mening niet hoeft te zijn."

Van tevoren kan hij vaak ook al aanvoelen welke onderwerpen heftige emoties oproepen. "Ja , dat gaat vaak om zaken waarbij ze persoonlijk erg betrokken zijn en de politiek. Er is een categorie die alles wantrouwt wat politici vinden of zeggen. In hun ogen zijn dat 'zakkenvullers'. Voor mij is mijn radiobijdrage geslaagd als het idee klopt dat we een kwestie aansnijden die leeft en waar mensen verschillend over denken. Het is minder geslaagd als iedereen het met elkaar eens is, maar gelukkig gebeurt dat eigenlijk nooit."

Hij vindt het belangrijk dat Omrop Fryslân ook de stem van het volk laat horen. "Het is het gesprek van de dag op straat. We horen - ook bij de Omrop - vaak prominenten over van alles en nog wat. Dat is ook logisch, maar de stem van de gewone man/vrouw moet ook worden gehoord. In het begin dachten we weleens dat een bepaald onderwerp misschien te moeilijk zou zijn, maar dat blijkt in de praktijk helemaal niet zo te zijn. Ook de gewone man of vrouw is uiteraard niet onnozel. Over grote ingewikkelde ethische kwesties bijvoorbeeld hebben mensen vaak echt wel nagedacht. Verder draagt het bij aan de meningsvorming over zaken en heeft de bijdrage regelmatig een humoristische ondertoon, zonder dat het flauw wordt. En dat is ook wat waard. Niemand is verplicht om te luisteren natuurlijk, maar ik hoor regelmatig dat luisteraars het een mooi item vinden, waar ze na het weer van Piet Paulusma echt even voor blijven zitten."

De rubriek heet de Leeuwarder vrijdagmarkt, maar staat eigenlijk voor de markt van heel Fryslân. "Voor veel mensen uit de dorpen is het van oudsher al de gewoonte om op vrijdag naar de stad te komen. Mogelijk vroeger ook vanwege de veemarkt. Die gewoonte is blijkbaar gebleven, zodat de vrijdagmarkt nog altijd een mooie ontmoetingsplaats van vele Friezen is en echt niet alleen van Leeuwarders." Maar voegt René Koster eraan toe: "Het is natuurlijk ook praktisch: er zijn altijd mensen. Zelfs bij slecht weer zijn er altijd nog de kooplui die dan ook net iets meer tijd voor me hebben."

De verslaggever wordt ook weleens aangesproken op een mening die iemand op de radio heeft geuit. "Maar vaker krijg ik nog reacties dat het Fries 'bar slecht' is. Gelukkig blijkt dan vaak dat ze niet mijn taalgebruik bedoelen, maar een van de sprekers voor de microfoon die dan niet helemaal 'geef' Fries sprak."