Slachtoffer bijstandsaffaire Heerenveen gefrustreerd na vergadering gemeente

Die moeder, Minkie Brandsma, zegt dat haar dochter zelf de boodschappen betaalde. De gemeente ziet de boodschappen als 'structureel geld om in het levensonderhoud te voorzien'. "Daar is de bijstand voor bedoeld en dus moet de gemeente dat geld volgens de wet terugvragen, als die mensen het geld al via de bijstand krijgen", zei wethouder Hedwich Rinkes in een speciaal ingelaste vergadering van de gemeente.

Minkie Brandsma deed haar verhaal nadat een vrouw in de gemeente Wijdemeren in Noord-Holland eerder naar buiten kwam. Zij moet ook duizenden euro's terug betalen. Brandsma: "Toen mijn dochter het destijds lastig had, hebben we haar geholpen. Ze kon iedere dag bij ons eten en dan kocht zij de boodschappen voor ons en voor zichzelf, ook om maatschappelijk in beweging te blijven. Die boodschappen betaalde ze zelf en wij betaalden haar later de boodschappen terug die voor ons bedoeld waren, want dat was ons eten. Zo hebben we dat jaren gedaan."

Maar volgens de gemeente mag dat niet. Wethouder Rinkes wijst naar de wet: "De participatiewet stelt dat het geld voor levensonderhoud is. In die wet is vastgesteld wat daaronder valt, zoals huur en eten en drinken. Wanneer een persoon structureel geld van iemand anders krijgt om dat deel te betalen, hoeft dat dus niet uit de bijstand te komen. Dan moet de gemeente dat geld wettelijk inhouden. Dat doen we niet zomaar, maar altijd na een gesprek. Er volgt altijd een periode van respijt waarin de inwoner de fout kan herstellen. We voeren de wet uit met ons hoofd en ons hart."

Het debat in de gemeente gaat vooral over de vraag of er niet meer naar mensen moet worden gekeken dan naar regels. De gemeente volgt de wetten die de landelijke regering uitschrijft, maar kan zelf bepalen hoe streng ze omgaan met de regels. Het college zit met dilemma's, zegt Rinkes. "Aan de ene kant moeten we een wet uitvoeren, aan de andere kant willen we naast onze inwoners staan."

De gemeente werkt al zo ruimhartig mogelijk, zegt Rinkes. "Maar we willen graag duidelijkheid geven: wat mag wel, wat mag niet? Het moet duidelijk zijn voor mensen die in de bijstand zitten, maar ook voor hun omgeving. En intern moeten we ook helderheid hebben."

Een deel van de participatiewet bestaat uit cadeaugeld: tot een bepaald bedrag hoeven mensen in de bijstand daarvan geen aangifte te doen bij de gemeente. "Het college wil met de raad in gesprek om meer helderheid te krijgen over cadeaugeld". Ze willen ook bespreken hoe ze een cadeau kunnen 'vrijgeven'. "Het gaat er dan om dat inwoners in de bijstand de gemeente in hoeven in te lichten als ze een cadeau krijgen. Die grens zetten we op 1200 euro. Onder dat bedrag hoeft een inwoners het cadeau dus niet aan te geven. Met dit bedrag zoeken we de grens van de wet op."

Maar alleen zaken die niet met structureel onderhoud te maken hebben, kunnen als cadeau worden geschonken. Een fiets bijvoorbeeld. "Dat er in de media naar buiten is gekomen dat er duizenden euro's terug moeten worden betaald, vinden we jammer", zegt Rinkes. "Maar de media hebben een eenzijdig beeld neergezet. Het gaat niet om boodschappen, maar om een structurele ondersteuning in het levensonderhoud. Als er bijstand moet worden terugbetaald, dan is er meer aan de hand."

Minkie Brandsma hield een gefrustreerd gevoel over aan de vergadering van de gemeente. "Ze stellen een grens in voor cadeaus en denken dat ze het daarmee misschien hebben opgelost. Ik hoor ook wel dat ze iets willen doen, maar ik mis de menselijke maat nog steeds." Wethouder Rinkes zegt dat de gemeente met het hart handelt. Brandsma: "Daar heb ik geen woorden voor. Dat heb ik niet zo ervaren."

Ze kan zich ook niet vinden in de uitspraak van Rinkes dat de gemeente het geld 'niet koud terugvordert'. "Wij hebben een heel koude douche gehad, dat voel ik nog steeds. Het is absoluut niet menselijk."

Haar dochter heeft inmiddels twee jaar lang 50 euro per maand terugbetaald, in totaal 1200 euro. Dan blijven er nog duizenden euro's over. "Voor haar is dat het toekomstbeeld: nog zo lang terugbetalen, dat hangt haar echt boven het hoofd." De hele situatie zorgt voor veel stress. Brandsma's dochter had voor de coronacrisis werk, ze probeerde om uit de bijstand te komen. "Door corona zit ze nu thuis, dat is heel jammer. Ze heeft er moeite mee en wil graag af van die terugvordering."

Of het allemaal goedkomt, durft Brandsma niet te zeggen. "Eerst zien, dan geloven, dat is mijn slogan."