Omrop TIP: Bûter, brea en zwarte bladzijden

De Friese vrijheidsstrijder Grote Pier (Pier Gerlofs Donia, die leefde van circa 1480 tot 1520) wordt door veel Friezen gezien als een icoon voor hun identiteit. Zijn kracht, zijn rechtlijnigheid en verzet tegen inmenging van buiten, appelleert sterk aan gevoelens van trots en autonomie. Met zijn leger van boeren en huurlingen 'De Arumer Zwarte Hoop' vocht Grote Pier tegen de 'de Hollanders' voor een onafhankelijk Friesland. Dat is het beeld.

Hij zou een enorme kerel zijn geweest. Dat beeld van een twee meter lange boer met een zwaard van zes kilo maakt zijn heldhaftig optreden nog fabelachtiger. 'Bûter, brea en griene tsiis, wa't dat net sizze kin, is gjin oprjochte Fries' wordt toegeschreven aan Grote Pier, die er zo achter wilde komen of hij met Hollanders of met Friezen te maken had. In de Fryslân DOK 'Bûter, brea en swarte bledsiden' onderzoekt Bart Kingma hoe Grote Pier kon uitgroeien tot mythische proporties.

Pier heeft veel bloed vergoten en bereikte weinig voor de Friezen. Historicus Josse Pietersma vertelt dat Grote Pier in de burgeroorlog terechtkwam tussen de Schieringers en de Vetkopers. Toen zijn boerderij in brand vloog, nam hij wraak. Uiteindelijk werd Pier slechts een speelbal in een groot Europees machtsspel, waar de vrijheidsstrijder zelf totaal geen vat op had. 'Vertel het historische verhaal,' zegt Pietersma. 'Dat is interessant genoeg. De mythe over Grote Pier mag van mij wel aan gruzelementen.'

Directeur Bert Looper van Fries historisch centrum Tresoar kan zijn ergernis over de iconisering van Grote Pier nauwelijks verhullen, omdat Pier een achterhoedegevecht voerde in een tijd dat Friesland juist grote stappen vooruit zette. De historische kennis van de Friezen is vastgelopen in cliché's, stelt Looper. 'Grote Pier confronteert ons met pijnlijke vragen. Wat is er werkelijk gebeurd, en zijn we daar wel in geïnteresseerd?'

Willem Schoorstra, schrijver van een historische roman over Pier, zet zijn vraagtekens bij het romantiseren en fixeren van historische figuren, zoals de Friezen met hun volksheld doen. Schoorstra: 'Feiten zijn belangrijk. Als dat zou betekenen dat die helden-dimensie eraf gaat, dan is dat zo.'

In de Fryslân DOK wordt het historische verhaal verteld, en dat is veel complexer dan 'de vrijheidsstrijd tegen de Hollanders'. Vijfhonderd jaar na 'Bûter, brea en griene tsiis', lezen we nu de zwarte bladzijden in de geschiedenis van Pier Gerlofs Donia.