Plannen Friese investeerders met Groningen Airport Eelde in nevelen gehuld

Hoewel de deal tussen Groningen en FB Oranjewoud rond is, stak vorige week een van de andere aandeelhouders zijn vinger op. Leefbaar Tynaarlo had het beter gevonden wanneer Tynaarlo, of één van de andere aandeelhouders, de aandelen van de gemeente Groningen had gekocht. Want stel dat het vliegveld wordt opgeheven, dan is de grond als woningbouwlocatie goud waard. De andere aandeelhouders zijn de provincies Drenthe en Groningen en de gemeenten Assen en Tynaarlo.

Dat de aandelen werden verkocht aan de Friese stichting kwam voor velen als een verrassing. Want voor het eerst raken Friezen financieel betrokken bij het vliegveld en bovendien was ook niet eerder een particuliere partij (mede-)eigenaar van Eelde. De gemeente Groningen was blij van de aandelen af te zijn. Ze wilde dat al sinds 2017. De stad ziet het overeind houden van een vliegveld niet als gemeentelijke taak. Laat dat de provincies maar doen, vindt ze.

Ook het vliegveld zelf reageerde verheugd op de transactie. Steun van ondernemerszijde is van groot belang, reageerde voorzitter Leendert Klaassen van de Raad van Commissarissen van Groningen Airport Eelde. "FB Oranjewoud is een stichting die opkomt voor de sociale, economische en maatschappelijke ontwikkeling van Noord-Nederland. Daarmee past zij perfect bij het perspectief van het vliegveld als noordelijke luchthaven", zei Klaassen in het Dagblad van het Noorden.

Maar de aandelenoverdracht roept vragen op. Want het is onduidelijk wat de stichting met het vliegveld wil. FB Oranjewoud heeft al bekend gemaakt niet te willen meebetalen aan de investeringsplannen die er liggen. Dus op dit moment in elk geval schiet het vliegveld er niet zoveel mee op.

FB Oranjewoud dan. Het is een stichting die de nalatenschap van de verkoop van de Friesland Bank beheert. Die bank kwam in 2012 in handen van de Rabobank die in ruil voor het eigendom 126 miljoen euro gaf aan de Stichting Friesland Bank, die later is herdoopt tot FB Oranjewoud. Doel van de stichting is het bevorderen van het sociaal, economisch en cultureel klimaat in Noord-Nederland.

Hoewel FB Oranjewoud, dat zetelt in een villa in het lommerrijke Oranjewoud, Noord-Nederland als werkgebied noemt, toont het zich in de eerste plaats door en door Fries. FB staat voor Fryslân Boppe en op haar website vertelt FB Oranjewoud dat het de Friese economie en identiteit wil bevorderen. Tsjoch op is het motto van de stichting, twee woorden uit de eerste zin van het Friese volkslied, Frysk bloed tsjoch op: Fries bloed, kom in beweging.

Je zou kunnen concluderen dat FB Oranjewoud de deelneming in GAE ziet als een manier om de Friese provincie vooruit te helpen. Dat in tegenstelling tot de handelwijze van de Friese politiek, die weliswaar de lobby voor het vliegveld steunde maar er nooit voor heeft willen betalen.

FB Oranjewoud ondersteunt een typisch Friese sport als kaatsen, helpt Friese bedrijven met exportplannen en stimuleert allerlei culturele initiatieven. Ook participeert de organisatie in tien ondernemingen, waarvan er één Gronings is, windmolenbouwer Steg in Hoogezand.

Een van de belangrijkste deelnemingen is die in uitgeversconcern NDC Mediagroep, een gemend Fries-Gronings bedrijf en uitgever van onder meer het Dagblad van het Noorden en de Leeuwarder Courant. FB Oranjewoud heeft er 82 procent van de aandelen van in handen.

Net als NDC heeft ook Groningen Airport Eelde baat bij een financieel sterke partij als aandeelhouder. NDC en Groningen Airport Eelde staan er financieel slecht voor, ze lijden verlies en om ze overeind ze houden of investeringen te kunnen doen is geld van anderen nodig. Dat zullen in de eerste plaats de aandeelhouders zijn, want geen bank zal nu geld steken in deze organisaties. Maar hoe FB Oranjewoud er financieel voorstaat is even onduidelijk als wat de plannen zijn van FB Oranjewoud met het vliegveld. Financiële cijfers maakt de stichting niet bekend.

Op vragen over de financiële situatie wil voorzitter Jorrit Volkers van FB Oranjewoud geen antwoord geven. In een schriftelijke reactie laat FB Oranjewoud weten: "Het is het beleid van FBO om de deelnemingen al dan niet mededelingen te laten doen over hun performance en verder geen toelichting te geven op de financiële performance van FBO zelf of haar dochter of houdstervennootschappen."

Wat er van de oorspronkelijke 126 miljoen euro acht jaar na de oprichting van FB Oranjewoud nog in de kas zit dus is niet te zeggen.

Geld verdient FB Oranjewoud met de deelnemingen in de bedrijven. Die kunnen dividend uitkeren en via leningen die FB Oranjewoud verstrekt aan de bedrijven waar het in participeert, komen rentebaten binnen. Daar staat tegenover dat FB Oranjewoud bij bedrijven waar het minder goed gaat de portemonnee moet trekken. Dat is het geval bij bijvoorbeeld de zwaar verliesgevende participatie in NDC dat met miljoenen gestut wordt door FB Oranjewoud. Met de coronacrisis in het achterhoofd is het daarnaast heel goed mogelijk dat ook andere bedrijven die de Friese stichting in eigendom heeft zullen aankloppen voor financiële ondersteuning.

De overige aandeelhouders, de provincies Groningen en Drenthe en de gemeenten Assen en Tynaarlo en ook het vliegveld zelf, hebben geen onderzoek gedaan naar de financiën van de nieuwe aandeelhouder. Het management van het vliegveld laat weten wat dat betreft 'geen partij te zijn'. Voorzitter Leendert Klaassen van de Raad van Commissarissen van Groningen Airport Eelde zegt er geen inzicht in te hebben.

De Groningse EZ-gedeputeerde Rijzebol zegt 'absoluut vertrouwen' te hebben in FB Oranjewoud. De aandeelhouders zitten dadelijk dus aan tafel met een partij waarvan ze niet weten hoe die er financieel voorstaat, terwijl er miljoenen nodig zijn om het vliegveld alleen al overeind te houden. Ook tasten ze in het duister over de plannen van FB Oranjewoud met het vliegveld.

Daar komt bij dat de nieuwe aandeelhouder van Groningen Airport Eelde in elk geval nu nog niet in het vliegveld wil investeren. De plannen die er liggen, moeten betaald worden door de andere aandeelhouders. Niemand zal zich een buil vallen aan een investering van één euro. Maar hoe de betrokkenheid van FB Oranjewoud zich vertaalt in daadwerkelijke financiële steun en hulp bij het maken van plannen die het vliegveld vooruit helpen, daar geeft Fryslân Boppe Oranjewoud geen antwoord op.

Interim-directeur Bart Schmeink van Groningen Airport Eelde vraagt het ministerie van Infrastructuur en Milieu om een nationale pot op te tuigen waaruit beheer en onderhoud van de luchthaven kan worden betaald. Hij doet dat in een interview met het Financiële Dagblad. Schmeink noemt in het interview de financiële positie van de noordelijke luchthaven 'desastreus'.

Een nationale pot moet een aanzet zijn tot één infrastructureel systeem, met Schiphol als 'boegbeeld'. Schmeink ziet het als ProRail voor de luchthaven, waaruit de kosten voor beheer en onderhoud moeten worden betaald voor alle luchthavens in Nederland. "Vergelijk de functie van luchthavens met die van het spoor en de bruggen", aldus Schmeink. De jaarlijkse kosten voor beheer, onderhoud en veiligheid bedragen voor Groningen Airport Eelde vier tot zeven miljoen euro.

Het liefst gaat Groningen Airport Eelde nog een stap verder. Schmeink vervolgt in het interview dat een alliantie met Schiphol een 'logische optie' zou zijn. Schiphol zou dan als regisseur de spreiding van vluchten over Nederland kunnen verzorgen. "Ceo Dick Benschop snapt dit", meldt Schmeink. De gesprekken met Schiphol hebben echter geen concrete resultaten opgeleverd.

De stap van FB Oranjewoud om een minderheidsaandeel te nemen in Groningen Airport Eelde wordt door de Friese politiek met interesse gevolgd. "Dit is een verrassende stap die ik niet zag aankomen", zegt fractievoorzitter Johan Tjalsma van het CDA, met acht zetels de grootste partij in Provinciale Staten van Friesland. "Ik ken Oranjewoud als een ondernemende partij die weet wat ze doet. Een partij die mogelijk nieuw elan met zich meebrengt."

Coalitiegenoot PvdA noemt het bij monde van fractievoorzitter Hetty Janssen 'een interessante ontwikkeling'. "Ik heb het met belangstelling gelezen, ik ben heel benieuwd wat Oranjewoud van plan is met het vliegveld."

FNP-fractievoorzitter Corlienke de Jong, ook coalitiepartij, zegt: "Wie weet wat voor moois hieruit komt."

De VVD is het meest enthousiast. "Het is heel aardig dat FB Oranjewoud deze stap neemt", vindt fractieleider Klaas Kielstra. "Het is een mooi signaal."

De vier coalitiepartijen zien de Friese private stap als minderheidsaandeelhouder van Groningen Airport Eelde echter niet als opmaat voor een aandeelhouderschap van de provincie Friesland. In 2017 kwam die vraag eerder op tafel, toen de aandeelhouders aan de provincie Friesland vroegen om mee te betalen aan de investeringsagenda van 46 miljoen euro. Friesland reageerde destijds afwijzend en dat is nu niet anders.

"Ik zie nu niet direct een aanleiding waarom wij nu wel moeten instappen", zegt Tjalsma (CDA). "De oostkant van Friesland, zeg maar Drachten en omgeving, is op Groningen en Drenthe georiënteerd. Maar de zuid- en westkant van onze provincie niet. Ik vind de ontwikkeling rond Lelystad Airport daarom interessanter. Wat gaat daar gebeuren? Dat is voor de inwoners van die kant van onze provincie een nieuwe, goede verbinding. Een vliegveld heeft bovendien massa nodig, massa die er bij Lelystad is. Bij Groningen Airport Eelde is die er niet", zegt Tjalsma.

De andere partijen willen eveneens niet aanhaken als aandeelhouder, al laat de VVD de deur op een kier. "Voor nu is dat een stap te ver", vervolgt VVD'er Kielstra zijn betoog. "Maar ik ben al langer pleitbezorger voor een robuuste noordelijke agenda voor de infrastructuur. En daar hoort wat mij betreft Groningen Airport Eelde zeker bij."