Undercover als loodgieter of tuinman: memoires over recherchewerk van 100 jaar geleden

Een boek over de Fries-Amsterdamse rechercheur Marten Veenstra (1893-1963) bracht zijn kleindochter en de kleindochter van een moordenaar, wiens zaak in het boek wordt beschreven, bij elkaar.
De Fries-Amsterdamse rechercheur Marten Veenstra kwam undercover veel te weten © 'Het testament van agent 1218'
Marten Veenstra uit Langezwaag verhuisde begin vorige eeuw naar Amsterdam. Daar ging hij in 1915 aan de slag bij de politie. Eerst als gewoon politieman, later als rechercheur en uiteindelijk rijksrechercheur. Dat heeft hij z'n hele carrière gedaan.

'Agent 1218'

In 1963, vlak voor zijn dood, heeft hij twintig spraakmakende zaken tijdens zijn carrière opgeschreven. De getypte blaadjes papier zijn nu gebundeld in het boek Het testament van agent 1218. Martens kleindochter Monique Veenstra is uitgever, zij heeft de samenstelling gedaan en het boek uitgebracht.
Memoires van politieagent Marten Veenstra in Amsterdam © 'Het testament van agent 1218'
Monique was nog niet geboren toen haar opa overleed. Bij het uitruimen van het ouderlijk huis vond de familie een vergeelde map met oude blaadjes. Zij hadden geen idee wat het was. Monique: "Ik ben het gaan lezen en het bleken de notities van mijn opa te zijn uit zijn politie- en recherchetijd."
Ik kon ik niet meer stoppen met lezen. Het is net of je erbij bent.
Monique Veenstra over de getypte papiertjes van haar Friese opa
Monique was onder de indruk van wat ze las: "Ik kon ik niet meer stoppen met lezen, zo boeiend was het. Het is net of je erbij bent."
Ze vond het zo mooi dat er een boek van moest komen. Daar zou ze zelf voor zorgen. "Ik dacht eerst: gewoon voor de familie of zo. Maar toen zei iemand: ik denk dat dit echt een belangrijke vondst is. Ik heb de stoute schoenen aangetrokken en Peter R. de Vries benaderd."

Bijdrage van Peter R. de Vries

Misdaadverslaggever Peter R. de Vries heeft vlak voor zijn dood een proeflezing gedaan van het typoscript. Hij bedacht ook de titel van het boek en schreef een uitgebreid voorwoord.
Bij de presentatie van het boek ‘Het testament van agent 1218’ © Albert van Keimpema
Wat maakt het boek zo bijzonder? Dat Marten Veenstra geholpen heeft de Amsterdamse politie te vernieuwen en de forensische opsporing te moderniseren, volgens Monique. Honderd jaar geleden deden ze nog niets met DNA en camera's. Wat telde, was hoe slim de rechercheurs waren.
Marten wist heel goed wie in zijn tijd de topcriminelen waren. "Hij bracht ze op een bijzondere manier in kaart, zodat op straat gemakkelijker ontdekt kon worden wie bij wie hoorde en wat ze aan het bekokstoven waren."
Marten Veenstra (links) in undercoverkleding © 'Het testament van agent 1218'
'Agent 1218' (op de foto hierboven links) had een kast vol kleding om zich in een andere gedaante onherkenbaar te maken: bootwerker, loodgieter, tuinman en ook vrouwenkleding. Vanwege zijn stevige kuiten wel met lange rok.
Peter R. de Vries en Monique Veenstra met het origineel en het boek © Monique Veenstra
De officiële presentatie was dan wel donderdag op Friese bodem, in Lauswolt in Beetsterzwaag, het boek is al een tijdje op de markt. Door de coronacrisis kwam de presentatie er niet eerder van. Nadat het boek is uitgekomen, zijn er ook dingen gebeurd naar aanleiding van het boek.

Kleindochter van dader

Zo werd Monique benaderd door een (stief)kleindochter van een van de daders in het boek. Deze vrouw was er door dit boek achtergekomen hoe het precies zat met de moord. Zij was ook een van de aanwezigen bij de boekpresentatie in Lauswolt.

Jan Veenstra

Wat ook aan het licht kwam, was dat een familielid persoonlijk geïnspireerd raakte door Marten Veenstra. Deze laatste was al met pensioen toen hij sprak met een jongen die niet wist wat hij moest worden. Zijn naam was Jan Veenstra.
Na de gesprekken wist Jan het: ik ga bij de politie. Hij werd rechercheur en heeft na 40 jaar dienst inmiddels afscheid genomen van de politie. Jan Veenstra werkte net als Marten Veenstra bij de Amsterdamse politie en werd later docent op de Politieacademie.

Wessel Veenstra

Jan Veenstra was ook op de boekpresentatie in Beetsterzwaag aanwezig, eveneens als een andere bekende Veenstra die rechercheur werd: Wessel Veenstra.
Hielke de Vries deed op de presentatie een boekje open over de tijd dat Marten Veenstra in Langezwaag woonde.
Veenstra tekende zijn herinneringen op op deze papieren die 60 jaar na dato werden gevonden © 'Het testament van agent 1218'
Het boek Het testament van agent 1218 dient ook als inspiratiebron voor nieuwe agenten, want het is opgenomen in de bibliotheek van de Politieacademie. Er is verder ook een fietsroute door Amsterdam gemaakt langs locaties die in het boek voorkomen.
Monique Veenstra over de memoires van haar grootvader
De getypte blaadjes van Marten Veenstra zijn nu uitgegeven in het boek, maar er is veel meer te vertellen. Monique is met deel 2 bezig, vertelt ze aan de plaatselijke krant in haar woonplaats Soest.