De toan fan Jan Koops: "Vesitekaortien"

Die oolde foto's die maekt binnen zo tussen 1860 en 1915 wo'n mit Fraanse woorden anduded: 'cartes de visite', visitekaorties dus; ze bin zoe'n zes bi'j tien centimeter, en bin ok wel te vienen in albums daor die petretten in steuken wodden konnen.

Tegenworig bin de visitekaorties vule kleiner en d'r staot hiel wat tekst op, mar haost nooit een foto van de persoon daor et om gaot, wiels d'r wat dat angaot vule meer meugelikheden binnen as vroeger.

Et is slim spietig dat meensken - bi'j et oprumen - dit soorte van oolde petretfoto's vaeke mit et oold pepier votdoen, omreden ze gien idee hebben wie d'r op staon. Daordeur gaot een tiedsbeeld van zoe'n honderd tot honderdvuuftig jaor leden verleuren, want de petretten geven oons een inkiekien in de geschiedenis. Ik zol zeggen: zorg dat die foto's bi'j een archief kommen of bi'j een verzaemeler.

Et mooiste is et as aachterop de foto de naeme schreven is van de ofbeelde persoon. Dan zuuk ik op internet et ien en aander op en dan krieg ik vaeke een aorig beeld uut wat veur nust ze kommen. En ok al staot d'r gien daotum op dan kuj' deur de kleraosie vaeke toch wel naogaon in welk tiedrek de foto maekt is.

Prachtig bin vaeke de ofbelings van kiender die meerstal mit speulgoed ofbeelded binnen: een balle, een hoepel, poppe, loopfietsien, en gao mar deur.

In et zuden van oons laand bin kiender vaeke op de foto kommen bi'j gelegenhied van heur eerste communie in de karke. En Duutse kiender hebben vaeke een zonuumde Zuckertüte in hanen, een hiele grote poede mit allemaole lekkere dingen d'r in. Zoe'n Zuckertüte, zoe'n grote poede, wodt ok wel Schultüte nuumd omreden kiender die in Duutslaand mitkriegen as ze veur et eerst naor schoele gaon.

Mar wat mi'j et meerst opvalt bi'j petretten van volwassen meensken dat is dat d'r nooit es iene bi'j is die lacht. Ze staon d'r bi'jtieden wat nottelig op, as hebben ze krekt van de netaoris heurd dat ze ontarfd binnen.

Tegenworig vraogen de fotografen, die meensken op petret zetten, of ze naor et voegeltien kieken willen en dan ok even goed lachen. Mar op die 'cartes de visite' kieken de meensken meerstal hiel eernstig.

Aj die oolde petretten bekieken dan zo'j dus daenken kunnen dat de meensken in die tied allemaole wat in de onderwal van et leven zatten; mar dan moej' bedaenken dat et op petret kommen in die eerste jaoren van de fotografie altied een hiel serieuze zaeke was en ok nog es alliend mar weglegd was veur meensken mit geld. En aj' weten daj' een foto maeken laoten die je duur komt te staon, now ja, dan lach ie je niet votdaolik de tanen bloot.

Now las ik oflopen weke dat oonze lichemstael en gezichtsuutdrokking vaeke bepaolend binnen veur hoe aanderen oons zien. En dat kan ik mi'j hiel goed veurstellen. As iene een wat notse uutstraoling het, dan kriej' niet de indrok daj' mit een meenske van doen hebben die een protte wille het in et leven. Soms kriej' de anstried en vraoge of ze mit et verkeerde bien uut bedde stapt binnen.

Mar een nóg belangrieker risseltaot uut dat onderzuuk was dat oonze lichemsholing en gezichtsuutdrokking ók bepaolend binnen veur hoewe over oonszéls daenken en wawwe daorbi'j vulen.

Et het blieken daon dat meensken al een stok zekerder binnen as ze mar twie menuten een holing anneumen hebben die een bepaolde kracht uutstraolt. En uut lachtherepie bliekt dat meensken heur al hiel wat beter vulen gaon nao een stokmennig menuten lachen-om-niks.

Now weet ik niet of et ok wetenschoppelik onderzocht is, mar neffens mi'j warkt et ok anstikkelik naor aandere meensken toe. Aj' mit iene praoten die d'r ontspannen bi'j staot, dan woj' zels ok wat nofliker. Dat ik zol zeggen: zet vandaege mar es een briede lach op et gezichte.

Veur jowzels kan et as risseltaot hebben daj' je beter of nóg beter - vulen gaon, mar ok de meensken diej' vandaege treffen, zullen dan een goeie dag hebben. Dan geef-ie een mooi vesitekaortien of!"