Simmerblog: Simmer yn Wâldsein

Wâldsein hat der sûnt fan it maitiid in rûnfeartboat by. De aak Us Edse is neamd nei de warbere Edse Wiersma dy't in soad foar it doarp dien hat. Edse Wierma is noch net sa lang ferlyn ferstoarn.

De rûnfeart duorret sawat oardel oere en ferslachjouwer Arjen Bosselaar praat ûnderweis earst mei Peter Kranendonk. De boat fart ek troch it doarp, mar set no earst koers nei it 'yndustrygebiet' dat Wâldsein ek hat. De loadsen binne needsaaklik, seit Kranendonk, want achter de rekreaasje sitte bedriuwen en minsken dy't dêrfoar wurkje.

Jan de Groot is skipper en ferteller op de Us Edse. Hy docht it net tagelyk. By elke feart is njonken in skipper ek in ferteller mei, want as skipper moatte jo de kop derby hâlde.

De rûnfeart is in pear yn de wike en "foar wa't net faak op it wetter komt, unyk", fynt Jan. Se farre altyd earst troch it doarp by de mûne del, nei it akwadukt en dêrnei by de bedriuwen en loadsen fan De Welle del. Dan giet it nei in natuergebiet noardlik fan Wâldsein ta. Yn de Gouden Boaiem buorken foarhinne seis boeren en no noch mar ien. Jan is as Wâldseiner goed bekend yn it gebiet.

De earste kear dat ferslachjouwer Arjen Bosselaar by de kapteinswente kaam, hat er ôfgryslik de holle stompt oan de lege doarpost. "Tink om de holle" is dan ek wat Laura van der Weide seit, no't er der wer is. Sy en Jan Tolsma hawwe klean oan dy't passe by de sfear fan it húske.

De kapteinswente mei it húske dêroan fêst is eins in lyts museumke mei plak foar besikers om te sliepen en iten. Net yn it bedsteed yn de kapteinswente, want dat is fierste lyts.

"Minsken woene foarhinne net lizzend sliepe, want se tochten dat jo dan deagiene", wit Laura. De minsken wiene doe ek lytser as tjinstwurdich en jo koene in bytsje oerdwers heasittend sliepe mei de fuotten nei-inoar ta." Yn it húske dat oan de kapteinswente fêst sit, stiet in moderne twapersoansbêd.

Dat it in kapteinswente wie, kaam pas oan it ljocht by in ferbouwing. In fraai tegeltablo kaam foar it ljocht. Mar de lêste bewenner hat it tablo ferkocht, seit Jan Tolsma. Oan de hân fan foto's yn it Frysk Skipfeartmuseum koe achterhelle wurde hoe't de tegels der krekt útseagen. No binne se neimakke en dy neimakke tegels sitte net oan de muorre, mar op in paniel tsjin de muorre oan. "Se binne net orzjineel en wy woene dat op sa'n manier sjen litte", seit Jan.

Oan de Mûnestrjitte stean arbeiderswentsjes dy't wol in kwaste ferve brûke kinne. De dakkappeltjes binne ek wat lyts en der leit moas op it dak. Wenningbouferiening Elkien woe de byldbepalende húskes slope en ferfange troch nijbou. Dêr binne de Wâldseiners tsjin yn it gewear kommen.

Se binne mei Elkien yn petear oer behâld fan de wenten. Dat wol sizze: inkeld wat de bûtenkant oanbelanget. De húskes moatte wol enerzjysuniger wurde, want de stookkosten binne hiel heech. It oerlis oer behâld fan it arbeidersbuertsje rint noch. Elkien is no oan set.

Foar jonge minsken it it dochs al dreech om oan in betelber hûs te kommen yn Wâldsein. Oft it no hier of keap is. Njonken it behâld fan de arbeiderswenten spilet der noch wat oars yn it doarp: it nijbouplan Skar.

De earste faze dêrfan is al klear. Doarsbelang is no mei de gemeente yn petear oer Skar 2. Dêr begjint skot yn te kommen, seit foarsitter Roland Messing fan Doarpsbelang Wâldsein tsjin ferslachjouwer Arjen Bosselaar.

Net fier fan de passantehaven is it winkeltsje mei VVV-hoekje fan Petra de Jong. Se hat in 'nautyske lifestyle-winkel' foar de boatsjetoeristen. "Ik ferkeapje gjin technysk spul, mar boatguod foar it komfort. As it it min waar is, rinne de reinjassen goed. Of de truinen. Guon minsken ferjitte waarme klean mei te nimmen. Wat de toeristen ek moai fine binne de kessens mei in kaart derop. Kinne se sjen wêr't se del farre En as it waarm is, ferkeapje ik in soad blikjekuollers."

De measte toeristen binne Nederlanners, mar der komme ek Dútsers by Petra yn de winkel. Al is it fanwege de corona wol dreger wurden foar Dútsers om nei it bûtenlân te reizgjen.

Wâldsein hat twa mûnen: in nôtmûne en in houtmûne. Dy lêste is boud yn 1719. Ferslachjouwer Johanna Brinkman praat boppe op de houtseachmûne mei jonge frijwillige mûnder Arjan Reeker. "Moarns sette wy earst de mûne op de wyn, de seilen derfoar, de boel smarre en dan kin it los."

Arjan wie der al betiid by de op mûne. As jonkje fan 4 jier gie er mei syn heit mei nei de mûne. Hy hat altyd entüsjast west oer de mûne. Doe't er âlder waard kaam dêr de ynteresse foar de technyk by. En no wol er minsken entûsjast meitsje oer it ambacht fan eartiids.

De houtmûne draait inkeld sneons, de nôtmûne in pear kear wyks.

Foardat it hout seage wurdt, moatte de beamstammen earst in skoft yn it wetter lizze om de groeisoppen derút te heljen, fertelt Arjan. "Dan lûke wy se op wynkrêft mei de mûne omheech, de mûne yn. Se gean in helling op en komme dêrnei op de seachslide. Dan kinst se seagje."

De mûne hat trije seachplakken. Se seagje op bestelling, bygelyks as der hout nedich is foar oare mûnen. Fierders seagje se foar de foarried, as der minsken komme dy't hout keapje wolle. En as lêste wurdt it selsseage hout brûkt om meubels fan te meitsjen, bygelyks tafels, túnbanken en snijplanken.

It seagjen giet de iene kear wat hurder as de oare kear. Dat hinget fan de wyn ôf. De houtmûne fan Wâldsein draait inkeld sneons, de nôtmûne in pear kear wyks.

Wâldsein is ûntstien op in sânrichel. De Midstrjitte trochkrúst it doarp. Dwers dêrop lizze in grut tal stegen, mei nammen lykas de Kapteinstege, it Kollegat en de Brievegarder, dêr't it postkantoar wie.

Om in goed byld te krijen fan de skiednis fan it doarp kinst in alvestegetocht dwaan. Loek Hogenhout, oarspronklik út Amsterdam, wennet al 25 jier yn Wâldsein Hy wit in protte oer de skiednis fan it doarp. Wat er sa moai fynt oan Fryslân en ek oan Wâldsein is dat de minsken grutsk binne op wêr't se wenje en dat se goed opinoar passe.

Goeiemoarn! It is de fjirde wike fan Simmer yn Fryslân. Omrop Fryslân docht acht wiken lang ferslach fan alle simmerske aktiviteiten en sport yn Fryslân. Wy strike del yn ferskate doarpen en stêden. Hjoed binne wy yn Wâldsein.

Oerdeis is alles te folgjen op de radio, mei ferskate bydragen yn alle programma's. Online is it ek te folgjen yn dit simmerblog mei bydragen en foto's. Om 17.15 oere, en dêrnei yn de werhelling, is Simmer yn Fryslân mei it doarp fan de dei op telefyzje te sjen.

Freed wiene wy yn Aldegea. Alles noch efkes neilêze? Dat kin hjir.