Coronanijs 20 jannewaris: Jûnsklok moat sneon yngean | Elektroanyske noas moat firus rûke

De KNVB hat noch gjin beslút naam oft de wedstriden yn it betelle fuotbal de kommende wiken ek yn de jûnsoeren spile wurde as de jûnsklok ynfierd is. "We willen het debat in de Tweede Kamer van donderdag afwachten voordat we daar iets over zeggen", seit in wurdfierder fan de KNVB.

Yn earste ynstânsje stie it debat woansdei pland, mar op fersyk fan D66 en ChristenUnie is dat in dei útsteld. Sy wolle har goed tarisse kinne.

In soad wedstriden yn de Earedifyzje en de Keuken Kampioen Divisie binne op freed en sneon noch dwaande nei 20.30 oere. Op dy tiid giet de jûnsklok yn. Ek is der folgjende wike in midwyks programma.

Oft de topsport ek yn de jûnsoeren de kommende wiken trochgean kin by de ynfiering fan in jûnsklok is oan de wurkjouwers. Dat binne de klups of de oerkoepeljende bûnen yn it gefal fan de topkompetysjes dy't nettsjinsteande de lockdown gewoan trochgean.

It is oan de wurkjouwer te bepalen oft it strikt needsaaklik is om jûns op'en paad te gean, befêstiget in wurdfierder fan it sportministearje.

Longdokter Wouter van Geffen fan it MCL wurket oan in 'elektroanyske noas' dy't corona rûke kin. "Het is een kunstmatige neus, die je traint net zoals je honden traint. We kunnen de machine trainen om corona te ruiken en dat te onderscheiden van andere dingen."

De geur fan it coronafirus is neffens Van Geffen hiel spesifyk. "Je hoort wel eens van verpleegkundigen dat de ontlasting van coronapatiënten anders ruikt. Die techniek kun je gebruiken om die neus te testen." Van Geffen hat itselde ûndersyk earder dien by minsken mei COPD, in longsykte. "En dat lukte."

Yn it MCL is der in teststrjitte foar soarchpersoneel. Eltsenien dy't dêr test wurdt, wurdt ek frege om yn de spesjale masine te azemjen. "Die vangt ademhalingspatronen op en dat vergelijken we dan met de uitslag van het neuskeelborsteltje of het resultaat overeenkomt."

Mar der moatte earst hûnderten minsken meidwaan foar't der in betrouber resultaat jûn wurde kin. "We werken daarom samen met andere ziekenhuizen", seit Van Geffen. It inisjatyf komt fan in sikehûs yn Den Bosch.

As de elektroanyske noas goed wurket, hoecht der gjin laboratoariumûndersyk mear dien te wurden om fêst te stellen oft ien corona hat. "Je hebt dan ook relatief snel een uitslag. En de test met de vervelende keelneusborsteltjes is dan niet meer nodig."

Wannear't de earste resultaten de binne, doart Van Geffen noch net te sizzen. "De inschatting is dat we er een paar maanden mee bezig zijn."

Yn in oantal gefallen jildt der aanst in útsûndering foar de jûnsklok. Ien dêrfan is ast de hûn útlitte moatst. Dêrom soedest hast sizze dat der in run komt, op hûnen. By diere-asyl De Wissel yn Ljouwert falt dat wol ta. Dochs binne dêr noch mar trije hûnen dy't in nij baaske sykje. "Het zijn er echt heel weinig op dit moment", seit Linda Colijn fan De Wissel.

Oft dat echt yn ferbân stiet mei de coronamaatregels is, doart Colijn net te sizzen. "Bij honden is er nooit echt een goede reden wanneer we er veel of weinig hebben. Maar drie is wel echt heel weinig. Meestal hebben we een stuk of zeven tot twaalf."

Sûnt it begjin fan de lockdown binne der net folle mear hûnen adoptearre as normaal. "Het blijft hetzelfde als de rest van het jaar." De jûnsklok te omsile, liket Colijn yn elts gefal net in goed reden om in bistje te adoptearjen.

Mei de katten is it lykwols in hiel oar ferhaal. "Die gaan echt als zoete broodjes over de toonbank, want die zijn natuurlijk wat makkelijker en zelfstandiger. Er is de afgelopen jaren sowieso meer vraag naar katten. Het is gewoon heel gezellig en leuker dan wanneer je in je eentje thuis zit", beslút Colijn.

De jûnsklok dy't freed yngean moat, is neffens advokaat Bart Canoy "echt een unieke situatie". Sûnt de Twadde Wrâldoarloch hat der net mear in jûnsklok west, en dy waard doe ek net fia in demokratysk proses ynfierd. "Hoe moet je dat doen en waar moet het aan voldoen, dat is dezer dagen aan de orde."

Neffens Canoy hoecht it kabinet eins net earst tastimming te freegjen oan it parlemint foar de jûnsklok. "Maar dit is zo ingrijpend dat het kabinet het alleen wil doordrukken als er een meerderheid is bij het parlement. Het is dus een kwestie van fatsoen."

Dat it kabinet ôfrûne wike fallen is, spilet ek mei. "Rutte zegt dat dat niet de reden is dat hij het parlement achter zich wil hebben, maar ik denk wel degelijk dat het demissionaire van het kabinet een rol speelt. Zij willen een grote beslissingen nemen zonder zich gesteund te voelen door een meerderheid."

Dat minsken aanst noch mar ien persoan thús ûntfange meie, giet net fia it parlemint. "Ik denk omdat dat toch minder ingrijpend is. Het is niet te controleren en als het niet te controleren is, moet je het verpakken in een dringend advies."

Aldereinbûn ANBO ropt eltsenien op ekstra omtinken te jaan oan senioaren no't der in jûnsklok komt en it besite ta ien persoan beheind bliuwt.

"Families, ga met elkaar in overleg hoe je toch in contact kunt blijven met je (groot)ouders op leeftijd", ropt it bûn op. "Als je dat niet expliciet doet, kan het gevaar bestaan dat families passief blijven en maar even niets doen. En kijk in deze tijden ook extra om naar mensen op leeftijd in je omgeving die zelf geen (klein)kinderen hebben."

"De aangescherpte coronamaatregelen kunnen het gevoel van eenzaamheid bij sommige ouderen natuurlijk verder versterken, bijvoorbeeld nu (klein)kinderen na het werk niet meer even langs opa en oma kunnen", seit de organisaasje.

De maatregels moatte dêrom sa koart mooglik duorje as mooglik, seit it bûn.

Senioare-organisaasje KBO-PCOB is bliid dat mantelsoargers frijwarre wurde fan de jûnsklok dy't freed yngiet. Marcel Sturkenboom, directeur KBO-PCOB: "Een avondklok had voor de mantelzorgers, die in de avonduren naar hun zorgbehoevende familie of vrienden gaan, slecht kunnen uitpakken. Zij houden nu de ruimte om de beste mantelzorginvulling aan hun naaste te geven."

KBO-PCOB is ek benijd wannear't mantelsoargers foar in faksin yn oanmerking komme. Dat is no noch ûndúdlik.

It is noch net dúdlik wat de jûnsklok betsjut foar de fearboaten fan en nei de Waadeilannen. Dat meldt rederij Doeksen. Dy organisaasje wachtet earst de beslútfoarming yn de Twadde Keamer ôf.

Tusken tiisdeitemoarn en woansdeitemoarn binne lanlik 5615 positive coronatests melden. Dat is it heechste oantal yn hast in wike.

It oantal positive tests leit woansdeis faak heger as yn de dagen dêrfoar. Dat komt trochdat mear minsken har oan it begjin fan de wike teste litte as yn it wykein. Yn fergeliking mei eardere woansdeis is der hjoed wol in delgong te sjen, blykt út de sifers fan it RIVM.

Yn Fryslân binne yn de ôfrûne 24 oeren 195 nije coronabesmettingen fêststeld. Dat meldt it RIVM. It binne der ûngefear likefolle as in dei earder. Doe wiene it 202.

"Het gaat erom dat mensen zelf beseffen dat een avondklok betekent: thuisblijven." Dat Sybrand Buma, foarsitter fan de Veiligheidsregio Fryslân, oer it hanthavenjen fan de jûnsklok.

"Ik wil niet dat mensen denken dat een avondklok betekent: ik mag naar buiten tot een politieagent mij een boete geeft. zo werkt het niet. Wacht daar niet op, maar blijf 's avonds binnen. Wacht niet op de handhaver, maar volg de regels zelf."

"Ik denk dat langzamerhand heel Nederland het zwaar heeft", seit Rutte. "We moeten er voor elkaar zijn. Wil je het virus bestrijden, dan moet je zeggen: iedereen blijft thuis. Maar dat is wel heel dodelijk voor je mentale gezondheid. De maatregelen zijn heftig, maar noodzakelijk."

"Ook voor mensen met een positieve coronatest willen we een verplichte quarantaine op kunnen leggen," seit De Jonge.

"We komen eruit", seit premier Mark Rutte, "maar eerst moeten we ons nog een keer schrap zetten. Deskundigen binnen en buiten het OMT waarschuwen voor een derde golf. We moeten nu dus het uiterste doen."

Rutte seit dat er begrypt dat it hiel wat freget fan de minsken. "Maar het gaat ons ook veel opleveren. Niemand wil een avondklok, niemand staat erbij te juichen. We kunnen en willen zo'n maatregel niet nemen zonder voldoende steun. Wanneer dat er is, zullen we een definitief besluit nemen."

Ek winkels geane earder ticht. "Ik roep iedereen op om 's ochtends de boodschappen te doen, dan is het een stuk rustiger," sa seit Rutte.

"De boodschap is somber, het perspectief is dat niet," seit De Jonge op de parsekonferinsje.

"Willen we de derde golf aankunnen, dan moeten we zorgen dat onze uitgangspositie zo gunstig mogelijk is," seit De Jonge.

"De besmettingen van de klassieke coronavariant neemt af. De R van die variant zit net onder de één. De R van de Britse variant zit al op 1,3," seit coronaminister De Jonge.

Der komme fierdere beheiningen op besite oan hûs. "Ontvang thuis niet meer dan 1 persoon van ouder dan dertien jaar," seit Rutte.

Advys OMT: Doe nu het maximale, om klaar te staan wat er straks op ons afkomt.

"Niemand wil een avondklok, niemand staat erbij te juichen. We kunnen en willen zo'n maatregel niet nemen zonder voldoende steun. Wanneer dat er is, zullen we een definitief besluit nemen," sa seit demissionair minister-president Rutte.

It kabinet wol fan freed ôf oan, oant en mei 10 febrewaris, in jûnsklok fan 20.30 oere oant 04.30 oere ynfiere. Dat betsjut dat minsken net sûnder jildige reden bûten wêze meie. Dat skriuwt coronaminister De Jonge yn in brief oan de Twadde Keamer.

De Twadde Keamer moat noch wol ynstimme mei it foarstel.

It kabinet ferbiedt foarearst passazjiersflechten út it Feriene Keninkryk, Súd-Afrika en hiel Súd-Amearika. Dat skriuwt coronaminister Hugo de Jonge yn in brief oan de Twadde Keamer.

It ferbod giet sneon 23 jannewaris yn en bliuwt fan krêft oant it kabinet in ferplichte karantêne ynfiere kin foar reizgers.

Jongereinôfdielingen fan GrienLinks en D66 roppe op om de jûnsklok tsjin te hâlden. Ek de JOVD, de jongereinôfdieling fan de VVD, is poer tsjin op de jûnsklok. De effekten fan de jûnsklok soene net opwage tsjin de skealike gefolgen foar jongeren seit Martijn Brands, bestjoerslid fan de JOVD.

Lanlike ûndersiken wize út dat studinten soms hurd rekke wurde troch de lockdown en dat se kampe mei iensumens en motivaasjeproblemen. Neffens direkteur Froukje Meijerink falt dat op NHL Stenden yn Ljouwert hegeskoalle ta, al binne der útsûnderings.

Benammen de ynternasjonale studinten hawwe it neffens Meijerink dreech. "Sy binne fier fan hûs en sitte faak allinnich op harren keamer." De Nederlânske studinten kinne faaks noch nei harren âlden ta, mar dat is foar de bûtenlânske studinten gjin opsje. "Dêrfoar hawwe wy stúdzjecoaches, mei wa't se kontakt opnimme kinne as se har net goed fiele."

De plysjebûnen roppe it kabinet yn in brânbrief op sa rap mooglik útein te setten mei it faksinearjen fan aginten, direkt nei de soarchmeiwurkers. "Met de komende avondklok en de rol die van politiemensen wordt gevraagd in de handhaving is vaccinatie dé manier om politiemensen en de samenleving te beschermen", stiet yn de brief dy't woansdei ferstjoerd is.

De oprop is net nij. Plysjebûnen trúnje al sûnt begjin jannewaris oan op in rappere faksinaasje om aginten tsjin it coronafirus te beskermjen. Oant no ta is dêr noch gjin gehoar oan jûn.

De jûnsklok hat in grutte ympakt op de mienskip, warskôgje de fakbûnbestjoerders. "Van politiemensen wordt een extra inspanning gevraagd om de nieuwe maatregel te handhaven, terwijl wij weten dat een groeiend deel van de samenleving weerstand voelt."

It kabinet wol de jûnsklok jilde litte fan 20.30 oant 04.30 oere. Dat sizze boarnen yn Den Haag tsjin RTL Nieuws. De Twadde Keamer moat noch wol te set oer de plannen fan it kabinet.

Premier Rutte en minister De Jonge jouwe dalik in parsekonferinsje oer nije coronamaatregels, nei alle gedachten om 14.00 oere. Omrop Fryslân stjoert dat live út.

De jûnsklok mei net liede ta nóch gruttere ekonomyske skea. Dat sizze wurkjouwersferienigingen VNO-NCW en MKB-Nederland foarôfgeand oan de parsekonferinsje fan it kabinet. "Al het werk dat normaal tussen die tijdstippen plaatsvindt moet gewoon doorgang blijven vinden."

De wurkjouwersorganisaasjes fine dat wurksumens sa as de befoarrieding fan winkels en ploegetsjinten by bedriuwen net yn gefaar komme meie. Ek sizze se dat ûndernimmers genôch tiid krije moatte om harren ta te rieden. Oft dat slagget, is mar de fraach, want de jûnsklok soe dizze wike al yngean kinne.

Longdokter Wouter van Geffen fan it Medisch Centrum Leeuwarden docht ûndersyk nei oft in 'elektroanyske noas' helpe kin by it fêststellen fan in coronabesmetting. It apparaat rûkt op basis fan stoffen yn de útazemingslucht oft in pasjint in bepaalde oandwaning hat. De bedoeling fan de stúdzje is dat it apparaat corona 'rûken leart'.

It MCL hat in eigen coronateststrjitte foar har meiwurkers, dêr't meiwurkers no ek frege wurdt om neist de PCR-test mei te dwaan oan it ûndersyk.

"Als op basis van deze studie blijkt dat de 'e-nose' een betrouwbaar resultaat geeft kan deze draagbare elektronische neus wellicht breder worden ingezet en is het misschien minder vaak nodig om te testen met een borsteltje in de keel en neus", seit Van Geffen.

De ôfdielingen Oranjestins en Hillema Hofje fan ferpleechhûs Berchhiem yn Burgum binne sûnt it begjin fan dizze wike ticht troch in corona-útbraak ûnder bewenners.

Yn totaal seis kliïnten hawwe it firus oprûn. It nijs is befêstige troch de KwadrantGroep.

As de Britske fariant fan it coronafirus him rap ferspriedt, lizze begjin maaie sa'n 5.000 coronapasjinten yn de sikehûzen, twa kear safolle as no. Dat stiet yn in berekkening dy't Jaap van Dissel fan it RIVM woansdei oan leden fan de Twadde Keamer sjen lit.

De prognoaze hâldt gjin rekken mei it effekt fan faksinaasjes. Hie de Britske fariant der net west, dan hie it yn maart of april wer rêstich west yn de sikehûzen.

De parsekonferinsje set nei alle gedachten pas om 14 oere útein. Earder wie de planning dat er om 13 oere starte soe.

Selsstannige ûndernimmers dy't finansjele stipe oanfrege hawwe by it Ryk, kinne dizze wike in earste bydrage ferwachtsje. It Ryk hat hjoed de list fan beskikkingen nei de gemeenten stjoerd.

Yn totaal krije de Fryske gemeenten goed 11 miljoen euro foar ûndernimmers en ZZP'ers dy't stipe nedich hawwe. De gemeente Súdwest-Fryslân krijt it measte jild. Dêr giet hast 2 miljoen euro hinne. Ljouwert en de gemeente De Fryske Marren krije ek mear as 1 miljoen euro. Fan de Waadeilannen krijt Skylge it measte jild, goed 162 tûzen euro.

MantelzorgNL docht in berop op it kabinet om foar in groep mantelsoargers yn Nederlân in útsûnderingsposysje te meitsjen foar it reizgjen mei de jûnsklok. Direkteur Liesbeth Hoogendijk hat "goede hoop" dat dy útsûndering ek makke wurdt. Sa'n fiif miljoen Nederlanners dogge oan mantelsoarch. Neffens Hoogendijk binne der in soad foarbylden fan minsken dy't noch gau even op en del reizgje yn de jûn om medisinen te jaan of âlden klearmeitsje foar de nacht.

Op de diken en yn it iepenbier ferfier is it jûns en nachts rêstiger as foar de coronakrisis, mar wol dúdlik drokker as yn de earste coronagolf. In soad minsken brûke bussen en treinen yn de oeren dat it kabinet no nei alle gedachten yn jûnsklok ynfiere wol.

Yn de Provinsjale Steaten fan Fryslân wurdt hjoed ek praat oer it iepenbier ferfier. Der wurdt praat oer besunigingen en om buslinen te skrassen. "Deze pandemie mag niet worden aangegrepen om nu structureel te bezuinigen op het ov", seit Edou Hamstra fan de PvdA. En Anton Meijerman (CDA) seit: "Het OV heeft het moeilijk, maar dat betekent niet dat we snel even buslijnen moeten schrappen."

It is noch in grutte fraach hoe't it komt mei it bus- en treinferfier fan Arriva, as der in jûnsklok ynfierd wurdt. "Uitgangspunt is dat het OV wel blijft rijden", sa seit wurdfierder Roos Zevenboom fan it ferfiersbedriuw, mar hoefolle reizgers oft jûns noch oerbliuwe yn bus en trein is ûndúdlik. Is it dan noch realistysk om riden te bliuwen? "Dat is een hele goeie vraag, maar wij wachten af waar het kabinet op dat punt mee komt", sa seit Zevenboom.

Yn Fryslân lizze no 25 pasjinten mei it coronafirus (of in fertinking dêrfan) op de intensive care. Dat seit it Acute Zorgnetwerk Noord-Nederland, dat trije kear yn de wike de sifers bekendmakket. Twa dagen lyn leine der 26 pasjinten op de ic.

Op de oare ôfdielingen lizze 44 coronapasjinten. Dat wienen twa dagen lyn 45.

Freed jout it AZNN wer in update.

It Outbreak Management Team (OMT) ferwachtet dat in jûnsklok in posityf effekt hat op de ôfname fan it tal coronabesmettingen, benammen ûnder jongerein. Dat stiet yn it nijste advys fan de eksperts oan it kabinet.

It OMT advisearret in jûnsklok fan 20.00 of 21.00 oere oant 5.00 oere. Se jouwe ek it advys om noch mar ien gast te ûntfangen deis. Dat wienen twa. It kabinet bepraat it advys fan 'e moarn.

Oan it begjin fan de middei wurdt op in parsekonferinsje mear dúdlik oer de maatregels. Dêrnei wurdt de Twadde Keamer byprate.

Nei alle gedachten kundiget it kabinet hjoed oan it begjin fan de middei de ynfiering fan de jûnsklok oan. Sûnder goede reden meie we dan jûns en nachts net mear bûten komme. It soe foar it earst sûnt de oarloch wêze dat der sa'n jûnsklok jildt. Ald-sjoernalist Jack Kooistra is 90 jier en makke dat noch mei. Hy fynt de ferliking mei de oarloch net terjochte: "Doe hiene je in besetter as fijân, dit komt troch in pandemy. Ik libbe leaver yn de oarloch, dan wisten je wat de fijân wie. No kin elkenien in besmetlike sykte ha."

Neffens Kooistra is de jûnsklok wol in goed idee. "We ha dit mei te tankjen oan alle aso's, sorry dat ik it wurd brûk, dy't yllegale feesten fierd ha. Dit sloppe kabinet, mei Hugo de Jonge foarop, hie al folle earder dy jûnsklok ynstelle moatten."

Kooistra foarsjocht ek problemen: "Silst mar allinnich wenje en meist gjin besite mear ûntfange. Dan sitte je thús en ha je gjin oanspraak. En ik foarsjoch grutte problemen mei de plysje's en de boa's. Dy binne al ûnderbeset. Lit it tafersjoch mar oer oan it leger."

De GGD warskôget foar oplichters dy't sizze dat se in rappe faksinaasje tsjin it coronafirus oanbiede. Se belje minsken op om te sizzen dat dy dêrfoar yn oanmerking komme, as se 71,95 euro betelje. Mar de GGD freget net om jild foar in coronaprik. Se roppe dupearden op om oanjefte te dwaan.

Fan alle Fryske gemeenten wie op Skylge yn 2020 de measte wjerstân tsjin it ryksfaksinaasjeprogramma. Alders wegeren dêr it faakst de bern ynintsje te litten tsjin ûnder oare polio en mûzels. Dat blykt út ûndersyk fan it Zorgverzekering Informatie Centrum (ZIC) op basis fan sifers fan it RIVM. 82,1 prosint fan de twa-jierrigen hat yn 2020 in prikje krigen. Dat is noch altyd mear as de 80 persint dy't de wrâldsûnensorganisaasje WHO neistribbet.

Nei Skylge stienen de gemeenten Harns (91,2 prosint), Súdwest-Fryslân (91,4 prosint) en Smellingerlân (91,9 prosint) ûnderoan. De weromhâldendheid by it eardere faksinaasjeprogramma soe neffens it ZIC betsjutte kinne dat dizze gemeenten relatyf mear ynwenners ha dy't in coronafaksinaasje wegerje.

De heechste faksinaasjegraad fan Fryslân is foarich jier helle yn de gemeente Weststellingwerf. Dêr hat 95,7 prosint fan de twajierrigen alle prikken krigen.

Hjir noch ien kear it belangrykste nijs fan juster.

Yn dit liveblog is de hiele dei it lêste nijs te finen oer it coronafirus yn Fryslân. Nei it middeisoere ferwachtsje we in parsekonferinsje fan it kabinet, dêr't strangere maatregels yn ôfkundige wurde om it coronafirus te bestriden. Juster binne der yn Fryslân mear as 200 besmettingen fêststeld mei it firus.

Der wurdt no praat oer in jûnsklok, mar ek oer it oantal besikers dat minsken thús ûntfange meie. Dat soene der aanst gjin twa mear wêze, mar ien. It oantal minsken dat by in útfeart wêze meie soe, soe omleech gean. Der soe ek in fleanferbod komme kinne.

Juster ha we ek in liveblog byholden. Dat is hjir werom te finen.