Slotfeest LF2018 sterk versoberd

Onlangs leverden de provincie en de gemeente Leeuwarden een extra financiële bijdrage van elk 875.000 euro aan de stichting om tekorten op de begroting weg te werken. Dat is niet voldoende. Naast een stevige bezuiniging op de sluitingsceremonie is ook de post ‘onvoorzien’ gehalveerd en zijn er kleinere uitgaven geschrapt. Dit leidt tot een sluitende begroting.

De vijf leden van de Raad van Toezicht van de ‘Stichting Culturele Hoofdstad Leeuwarden/Fryslan’ krijgen een maximale vergoeding voor hun werkzaamheden. Dat blijkt uit de jaarverslagen 2015 en 2016 van de stichting. De vier directieleden van Culturele Hoofdstad ontvangen volgens het jaarverslag 2016 op jaarbasis een salaris tot 140.000 euro. Woordvoerder Radboud Droog benadrukt dat het om brutobedragen gaat. De wegens ziekte afgehaakte vroegere CEO Ton F. van Dijk ontvangt in 2016 een uitkering van de ziektekostenverzekering. Omdat hij niet zal worden vervangen, bespaart de organisatie tot en met volgend jaar ongeveer een half miljoen euro. 

Volgens de jaarverslagen ontvangt voorzitter Wiebe Wieling van de Raad van Toezicht 12.000 euro voor zijn werkzaamheden; andere leden ontvangen tussen de 7000 en 8000 euro. Een vaste, vooraf vastgestelde vergoeding voor dit werk is niet toegestaan omdat de Stichting Culturele Hoofdstad een ‘ANBI-stichting’ is (Algemeen Nut Beogende Instelling). De leden van de RvT mogen alleen een vergoeding – zogenaamd vacatiegeld – voor werkelijke kosten van voorbereiden en bijwonen van een vergadering ontvangen, ze krijgen geen beloning voor overige werkzaamheden. Bij het ontstaan van de stichting werd de ANBI-status aangevraagd omdat particulieren dan giften kunnen doen die aftrekbaar zijn van de belasting. Dat maakt het geven van financiële steun aantrekkelijker. Heeft een instelling geen ANBI-status dan zijn giften aan zo’n instelling niet aftrekbaar.

De in het jaarverslag genoemde vergoedingen moeten dus herleidbaar zijn naar concrete vergaderingen van de leden van de RvT. Dat is volgens de secretaris van de RvT Andre Regtop ook het geval: De leden van de Raad van Toezicht van de Stichting Culturele Hoofdstad Leeuwarden Fryslân ontvangen per vergadering een vergoeding van 256 euro, het wettelijk maximaal toegestane bedrag. Voorzitter van de RvT Wiebe Wieling ontvangt iets meer, namelijk 333 euro per vergadering, zo meldt Regtop in een uitgebreide reactie. Regtop stelt dat de leden van de RvT in 2016 ruim dertig maal vergaderd hebben of relevante bijeenkomsten hebben bijgewoond. In een mondelinge toelichting zegt hij dat hierbij moet worden bedacht dat het organiseren van een project zoals LF2018 ‘iets buitengewoons is. Een Nederlandse stad wordt maar één keer in de zestien jaar Culturele Hoofdstad van Europa’.

Volgens Rienk Goodijk, bijzonder hoogleraar governance in de (semi-)publieke sector aan de VU, dient een RvT in het algemeen een transparante onderbouwing te geven van hoe de hoogte van het vacatiegeld tot stand komt. ‘Ruim 30 bijeenkomsten per jaar is veel’, aldus Goodijk. ‘Maar het is niet uit te sluiten dat dit te rechtvaardigen is.’ Het is volgens Goodijk voor hem niet direct op te maken of er inderdaad sprake is geweest van een groot aantal vergaderingen of bijeenkomsten en of dit echt toezichthoudende activiteiten waren en is het eventueel aan de financiers van de Stichting om hierover verantwoording te vragen. Woordvoerder Droog verwijst naar de verantwoording die jaarlijks wordt afgelegd aan de gemeenteraad en aan provinciale staten.

Normaliter controleert een Raad van Toezicht op afstand de handel en wandel van het bestuur van een stichting. Doorgaans betekent dit dat een RvT enkele malen per jaar bijeen komt. Volgens Regtop ligt dat bij de Stichting Culturele Hoofdstad net even anders. ‘Het besturen van zo’n traject kent grote uitdagingen en vele verrassingen.’ Dat betekent volgens Regtop dat leden van de RvT veel vaker dan gemiddeld in touw zijn voor de Stichting. De werkzaamheden die de leden van de RvT verrichten, betreffen volgens Regtop o.a. ‘sponsorcontracten, bestuurlijk overleg, publieke bijeenkomsten, afstemming met producenten, aanwezigheid bij events, overleg met plaatselijke organisaties, openen pand, marketingplan presentatie etcetera’. RvT-leden doen deze werkzaamheden naast hun huidige baan. ‘Wieling is haast een dag per week kwijt aan activiteiten voor Culturele Hoofdstad’, laat de woordvoerder weten.

Deze activiteiten worden volgens Regtop echter niet in rekening gebracht: ‘Het aantal voor vergoedingen in aanmerking komende vergaderingen in de tweede helft van 2015 varieerde per lid (inclusief voorzitter) van 16 tot 20; over geheel 2016 was dit 34 tot 37 en voor de eerste twee kwartalen van 2017 calculeer ik 18 tot 23.’ De RvT bestaat uit voorzitter Wiebe Wieling en de leden Diana Monissen, Annabelle Birnie, Dianne Zuidema en André Regtop. Zij ontvingen als RvT over 2016 in totaal zo’n 42.000 euro aan vergoeding voor hun vergaderingen.

Het salaris van directeuren Lieven Bertels en John Bonnema lag in 2016 volgens het jaarverslag rond de 115.000 euro exclusief pensioenpremies. Oeds Westerhof staat niet op de loonlijst, maar wordt als zelfstandige ingehuurd door de Stichting voor 140.000 euro. Westerhof is eigenaar van Frilingen BV in Oranjewoud, een organisatie- en adviesbureau. Zijn lasten als zzp-er liggen anders dan die van de anderen. De voormalige CEO Ton F. van Dijk werd in 2015 ziek. Door zijn vaste aanstelling ontvangt hij in 2016 nog 70% van zijn laatst verdiende salaris. Die kosten zijn volgens de Stichting betaald door een particuliere verzekeringsmaatschappij.

Volgens zakelijk leider John Bonnema zijn de vergoedingen in lijn met wat destijds is afgesproken: ‘Bij andere Culturele Hoofdsteden liggen die bedragen hoger, wij hebben gezegd: dat gaan we hier niet doen, je moet tot een redelijk directiesalaris komen.’ Dat is, zegt Bonnema: ‘destijds op hetzelfde niveau ingeschaald als het salaris van een Friese gedeputeerde.’ Woordvoerder Droog over de hoogte van de beloningen: ‘Die is mede bepaald door de tijdelijke aard van het contract. Na 2018 houdt het werk bij de Stichting op. Daar hoort in de verhouding tussen werkgever en werknemer iets tegenover te staan. In de regel wordt dat financieel gecompenseerd. Een project als LF2018, dat gezien de omvang en verwachtingen a once in a lifetime kans is, heeft stevige leidinggevenden nodig. Daar past een dergelijke vergoeding bij. Een vergoeding die trouwens vér onder de wettelijke toegestane norm ligt.’

Naast Leeuwarden is ook Valletta op Malta in 2018 Culturele Hoofdstad van Europa. Ter vergelijking: Leeuwarden kost in totaal 70 miljoen, de totale kosten voor Culturele Hoofdstad 2018 op Malta bedragen 46 miljoen euro. Het grootste gedeelte hiervan gaat naar het budget cultuur (68%) waarvan 12 procent naar marketing en promotie, zo staat te lezen in het jaarverslag 2016 over Valletta. Twintig procent gaat op aan salarissen, overhead en administratieve kosten. In 2017 bedragen de loonkosten 985.000 euro. Er staan 17 mensen op de loonlijst onder wie Catherine Tabone, de algemeen directeur. Gemiddeld bedragen de loonkosten op Malta een slordige zestigduizend euro voor de staf en leden die de culturele manifestatie inhoud moeten geven. De totale loonkosten en overhead bedragen vanaf 2012 tot en met 2019 zo’n 4.827,000 euro, meldt het jaarverslag 2016 van Valletta.

Tjeerd van Bekkum is half juli begonnen met zijn werkzaamheden voor de Stichting, Lieven Bertels blijft officieel nog tot 30 augustus in dienst. Tot die datum kan hij ook gebruik blijven maken van zijn appartement in Leeuwarden. Dat appartement is eigendom van de gemeente en wordt door de gemeente verhuurd aan de stichting.

Bertels werkte in 2015 in deeltijd voor de stichting Culturele Hoofdstad Leeuwarden en vanuit Australië ook nog bij zijn vorige werkgever, het Sydney Festival. ‘In 2016 werkte Bertels fulltime voor Leeuwarden. Voor de fiscus echter bleef hij tot aan 30 juni 2016 nog woonachtig in Australië’, aldus woordvoerder Radboud Droog van LF2018. De directie van het Sydney Festival weigerde desgevraagd inzage te geven in salariëring en reis- en verblijfskosten van Lieven Bertels over 2016.

Uit de jaarverslagen blijkt niet duidelijk hoeveel (buitenlandse) reizen door de bestuurders zijn afgelegd. Volgens de stichting is er ‘voor zowel nationale als internationale reizen een strikte aanvraag- en onkostenprocedure vastgelegd en van alle internationale reizen is er interne schriftelijke verslaglegging’. Op verzoek heeft Finster op Fryslân enkele verslagen vertrouwelijk mogen inzien. Zakelijk leider John Bonnema is niet bereid om een overzicht te geven van door de directie of andere werknemers van de stichting gemaakte (buitenlandse) reizen. ‘Dit is een Europees project dus komen er veel mensen hier naartoe en wij gaan ook op reis. Daar hebben wij strikte regels voor.’ Een overzicht met bijbehorende kosten wordt niet verstrekt: ‘Wij zijn niet voornemens om dat te doen. Wat zou daar het nut van zijn?’

Op 28 maart jl. publiceerde de oud-gemeentesecretaris van Smallingerland Egbert Bos een rapport over de dreigende financiële tekorten bij Culturele Hoofdstad 2018. In opdracht van de stakeholders: de gemeente, provincie en stichting LF2018 zette hij de cijfers op een rij. Bos kwam tot een dreigend tekort van 4,55 miljoen euro. Bos gaf ook enkele oplossingen aan, zoals het niet door laten gaan van Giant Steps en het fors afslanken van het project 11Fountains. Omdat de organisatie niet wilde tornen aan de inhoud van deze projecten, is gezocht naar bezuinigingen binnen de begroting. Het tekort van 4,55 miljoen zoals gesteld in het rapport Bos is volgens zakelijk directeur Bonnema inmiddels bijgesteld door bezuinigingen (1 mln.), door inzet van de post onvoorzien, d.w.z. een verlaging (1,8 mln.) en een extra bijdrage van provincie en gemeente Leeuwarden van in totaal 1.75 miljoen. Onderdeel van de al door gemeenteraad en provinciale staten aangenomen voorstellen is ook het opvangen van de lager uitgevallen rijksbijdrage voor de gemeente Leeuwarden. Die bleek geen 7,5 miljoen maar 6,2 miljoen euro. Die tegenvaller wordt veroorzaakt doordat over de rijksbijdrage 21% btw moet worden betaald.

Verantwoording: Dit verhaal is gebaseerd op gegevens uit de jaarverslagen van de Stichting van 2015 en 2016, e-mailcorrespondentie met de Stichting en de Raad van Toezicht en gesprekken met gemeente, RvT en directie van CH2018 of LF2018.