Schieten, vergiftigen en bomen omzagen: de realiteit van wildlifecrime in Fryslân

Over wildlife-criminaliteit wordt amper in het openbaar gesproken, maar het is een publiek geheim en gebeurt overal in de provincie. Het gaat dan bijvoorbeeld om het stropen, vangen of doden van wilde dieren. Dat doden wordt bijvoorbeeld gedaan om weidevogels te beschermen tegen roofdieren. Effectieve bestrijding van deze vorm van criminaliteit blijkt lastig te zijn.
Wildlifecrime
Veel toezicht op deze criminaliteit is er niet, de toezichthouders van de Fryske Utfieringstsjinst Miljeu en Omjouwing (FUMO) moeten het doen met 300 uren. Handhaver Yvo Muller van de FUMO neemt ons mee naar een bosje bij Fonejacht, waar buizerds al jaren proberen kuikens groot te brengen.
"Hier zie je een boom die is omgezaagd", wijst Muller aan. "Eerst hebben ze nog gif gegeven en later hebben ze de boom omgezaagd." Daar is het niet bij gebleven, er is ook al eens geschoten op een nest. het is een vorm van criminaliteit die ook wel wildlifecrime wordt genoemd. Het gebeurt overal in Fryslân en de pakkans is klein.
Even verderop in hetzelfde bosje zien we wat er over is van een nest dat uit de boom is gestoken. Als laatste komen wij een in het voorjaar omgezaagde boom tegen. De buizerd heeft ondertussen weer een nieuw nest gemaakt, maar zo laat in het jaar is de kans op succes heel klein.
In mûzebiter op in pealtsje © Omrop Fryslân, Remco de Vries
Onder wildlifecrime vallen onder andere het stropen van wild en vis en het illegaal vangen, houden en doden van wilde dieren. Dan kan het gaan om een steenmarter die voor overlast zorgt, maar ook illegale bestrijding van roofdieren om weidevogels te beschermen.

Publiek geheim

"Het is een publiek geheim", zegt iemand met een behoorlijk centrale rol in de weidevogelbescherming over wat er zich afspeelt in die wereld. Als de microfoon uitstaat, wordt er nog weleens iets losgelaten over deze praktijken, zoals het deels uithalen van een nest van een bruine kiekendief of het illegaal inzetten van vangkooien.
"Dan krijgt u een ontwijkend antwoord. Ik vertel de waarheid niet", werd onlangs gezegd, toen een vraag hierover werd aangekondigd bij het maken van een afspraak voor Omrop Fryslân in een weidevogelgebied waar het verrassend goed gaat. De afspraak werd uiteindelijk afgezegd, omdat er naar illegale roofdierenbestrijding zou worden gevraagd.

'Ons-kent-ons'-cultuur

De 'ons-kent-ons'-cultuur maakt het ook moeilijk voor handhavers om achter daderinformatie te komen, aldus de FUMO. De opsporing vraagt bovendien specialistische kennis en in het open buitengebied onopvallend werken om daders te betrappen valt tegen. De daders worden ook steeds inventiever.
Het kost allemaal veel tijd en het levert, mede door de beperkte capaciteit, weinig op.
Wat der oerbleaun is fan in útstutsen nêst fan in mûzebiter © FUMO
Bij de FUMO worden er jaarlijks 300 uren voor de bestrijding van wildlifecrime uitgetrokken, maar sinds de hervorming van de nationale politie is die nog maar nauwelijks actief op het gebied van wildlifecrime. "Als je het mij vraagt, is de capaciteit wat te klein", zegt ook Yvo Muller. "Het is heel jammer dat de politie zich heeft teruggetrokken. Er zijn nog een paar mensen bij het milieuteam die zich hier mee bezighouden. Eén om eerlijk te zijn", lacht hij. "Die hoeft ook niet lang meer, dus ik denk dat vanuit de politie de rol van het milieuteam bijna stopt."

Toezichtskring Natuurhandhaving

Dat wil volgens Muller niet zeggen dat alleen de FUMO nog actief is in het veld. "Wat wel zo is, is dat wij een samenwerkingsverband hebben: de Toezichtskring Natuurhandhaving. Daarin werken wij samen met de bijzondere opsporingsambtenaren van It Fryske Gea, Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer. Sportvisserij zit er ook nog weleens bij en de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit", vertelt Muller.
"Wij hebben wel mensen die zo nu en dan kunnen worden opgetrommeld, maar het gebeurt in de hele provincie en er is relatief gezien weinig toezicht. Wij kunnen niet achter elke boom waar een nest in zit een toezichthouder of een boa zetten."
In mûzebiter © Omrop Fryslân, Remco de Vries
Het is lastig te zeggen hoeveel wildlifecrime er voorkomt, alleen dat het overal in Fryslân gebeurt. Vroeger werd geregeld gezegd dat Fryslân hierin koploper was. Muller is daar nu niet zeker van.
"Ik denk ook dat het ermee te maken heeft dat er in Fryslân veel op gelet wordt en er in andere provincies wat minder naar wordt gekeken. Ik denk dat wij niet alles in beeld hebben en dat er veel dingen gebeuren, omdat wij het niet zien. En ik denk dat het wel wat groter is dan de mensen denken. Het kan ook zo zijn dat mensen het 'onbewust' doen, omdat zij denken dat een dier niet beschermd is."