Wat Nederland van China kan leren? Dat je mondkapjes moet dragen

"Ik kwam terug in een andere wereld." Sjoerd den Daas, correspondent voor de NOS in China, is vanwege privéomstandigheden tijdelijk terug in Nederland, in Heerenveen, zijn oude thuis. "Ik had het idee dat ik een paar maanden terug in de tijd was gegaan. Alle straten leeg, het lijkt wel of het iedere dag zondag is." Het is de situatie zoals hij die meemaakt in China. Maar daar komt het leven langzaamaan weer op gang. De markten gaan weer open en er komen weer mensen op straat. Met één groot verschil: "Ze hebben daar allemaal een mondkapje voor."
Wat Nederlân fan Sina leare kin? Dat je mûlkapkes drage moatte
"Ik denk dat we daar hier in Nederland ook naartoe gaan. Dat als je op plekken komt waar anderhalve meter afstand houden lastig is, je een mondkapje moet dragen." Den Daas denkt dat het de enige manier is om de maatschappij weer op gang te krijgen. "Je zie het niet alleen in China, maar kijk naar Duitsland, Oostenrijk, en ga zo maar door."

"Er gebeurt nooit iets met Chinees nieuwjaar"

Terug naar China, het land waar hij al van kleins af aan een fascinatie voor heeft. Hij kwam er al als tiener. Na een studie fysiotherapie probeerde Den Daas het al eens in China. Hij kwam er al snel achter dat hij er als fysiotherapeut geen toekomst op kon bouwen en ging terug naar Nederland. Daar begin hij aan een minor Chinees en een studie bedrijfseconomie. Na gewerkt te hebben voor RTL Z kon hij voor het Financieel Dagblad beginnen aan zijn droombaan: correspondent in China.
© Sjoerd den Daas, eigen foto
Vorig jaar maakte Den Daas de overstap naar de NOS. De 33-jarige Sjoerd den Daas woont nu met zijn Amerikaanse vriendin, die ook als journalist werkt in Beijing, in de hoofdstad van China.
Toen het virus in China uitbrak was Den Daas net op vakantie in Thailand. "Ja, het was Chinees nieuwjaar. Er gebeurt dan normaal gesproken niets. Toen er wat meer duidelijk werd ben ik meteen terug naar Beijing gevlogen." Hij koos er bewust voor om niet naar Wuhan te gaan. "Als je daar zit tijdens een lockdown, dan zijn je verhalen snel op. We hebben ervoor gekozen om naar de omliggende provincies te gaan om daar de verhalen te maken."
Toen kwam de politie en zaten we twee uren op het bureau. Dan kom je weer buiten en is het donker en kun je je werk niet meer doen.
Sjoerd den Daas over persvrijheid in China
In China heb je persvrijheid. Maar de praktijk daar is anders dan hier. Dat merkte Den Daas toen hij aan de grens met de provincie Hubei aan de Yangtze stond. "We mogen overal interviews doen, met mensen praten. Dat deed ik daar ook. Ik stond op een brug te kijken hoe mensen probeerden nog uit Hubei te komen en hoe anderen probeerden terug te gaan. Die waren op vakantie geweest, of aan het werk. Op dat moment kwam de politie en zaten we twee uren op het bureau. Dan kom je weer buiten en is het donker en kun je je werk niet meer doen."
© Sjoerd den Daas, eigen foto

Kritiek op China

In veel landen is kritiek op de aanpak van China rond het virus. Er zou te laat informatie gedeeld zijn. Chinezen worden ook steeds kritischer op de eigen regering, merkt Den Daas. "Op Weibo, het Chinese Twitter, en WeChat bijvoorbeeld. Daar zie je steeds meer kritische geluiden. Maar ook op video. Zo was er een vrouw die uren bezig was met het regelen van een ambulance voor haar opa en oma. Toen die kwam, werd tegen haar gezegd: maar hij is al dood, wat moeten we hier nog? Haar oma ging wel naar het ziekenhuis maar is daar op de gang overleden. Zij durft de vraag te stellen: overheid, hoe kan dit?"

Chinezen durven zich niet snel uit te spreken

De oplossing van de overheid is dan simpel. De partijsecretaris mag het veld ruimen. Zo ook die van de stad Wuhan en de provincie Hubei. Toch blijft het voor Chinezen lastig om kritisch te zijn: "Ik mag dat als journalist wel. Toch doe ik dat het liefst aan de hand van experts. Die durven zich alleen niet meer openbaar uit te spreken dus dan zeg ik: 'mensen die ervan weten, zeggen dat...' Ze zijn er nog wel, mensen die het openbaar aandurven, maar het zijn er niet veel meer."
Dat bleek ook aan het begin van de corona-uitbraak in Wuhan. Alle berichten daarover werden de kop ingedrukt. Tegen artsen werd gezegd dat ze zich stil moesten houden want anders was het einde verhaal. "Daarna is er meer informatie naar buiten gekomen. Dan zie je dat zo'n land een enorme veerkracht heeft."

De dierenmarkt van Wuhan

Den Daas is deze maand in Wuhan geweest, net nadat de provincie Hubei en de stad uit de lockdown kwamen. Hij was onder anderen op de Huanan-dierenmarkt, die wordt gezien als de plek waar veel mensen besmet zijn geraakt met het coronavirus. "Die markt was alleen nog dicht. We zijn toen naar een vergelijkbare markt geweest. Daar hebben wij toen geen wilde dieren gezien. Het is ook nog helemaal niet duidelijk waar het virus precies vandaan kwam." Algemeen wordt aangenomen dat de markt de bron was. Het zou daar overgegaan zijn van vleermuizen op een ander dier zoals een civetkat, en zo op mensen. Wetenschappers twijfelen nu aan die theorie omdat de eerste besmetting mogelijk al veel eerder plaatsgevonden heeft.
Hoe het ook zit, dat soort dierenmarkten zijn gevaarlijk, zegt Dan Daas. "Ze zijn niet alleen in China, je ziet ze bijvoorbeeld ook in Indonesië en Vietnam. Het is er druk en er zijn dieren. Dat is een gevaarlijke combinatie."
Zolang we de oorzaak niet weten, kunnen we ook niet weten hoe we een uitbraak in de toekomst moeten voorkomen.
Sjoerd den Daas
© Sjoerd den Daas, eigen foto
In China waren dit soort dierenmarkten een tijd lang aan banden gelegd na de uitbraak van SARS in 2003. "Ze hebben er toen vanuit de Chinese overheid een tijd bovenop gezeten maar door de jaren heen is dat relaxter geworden. Nu zitten ze er bovenop, maar je weet niet of het weer terugkomt. Maar nogmaals: de oorzaak is nog onduidelijk. Dus zolang we dat niet weten, kunnen we ook niet weten hoe we een uitbraak in de toekomst moeten voorkomen."

Het nieuws ligt op straat

Sjoerd den Daas is helemaal thuis in China. "Het is een fantastisch land om te wonen en werken. Mensen zijn heel aardig en willen altijd van alles van je weten. Zoals waar ik dan precies vandaan kom. Ik zeg dan altijd uit het Dongbei van Nederland. Dat is een provincie in het noordoosten van Nederland. De mensen daar zijn wat ruiger en rauwer. Down to earth, dus eigenlijk net Friezen."
Met 1,4 miljard inwoners en een land dat internationaal steeds meer invloed krijgt is het voor journalisten een paradijs om te werken. "Het nieuws ligt hier op straat", zegt Den Daas. "Ik ben door alle gebeurtenissen alleen nog niet toegekomen aan de leuke, wat futuristische verhalen hier. Eerst hadden we Hong Kong waar we moesten slalommen tussen de molotovcocktails en daarna corona."

Nederland staat er goed op

China is voor veel Nederlanders onbekend gebied. "China heeft een heel rijke cultuur. Het land is eigenlijk net als Europa een continent. Er zijn zoveel verschillende plekken waar je kansen kunt vinden, bijvoorbeeld als je hier boer bent. Het eerste wat ze daar altijd tegen mij zeggen: Nederland, aha. Kun je ook melkpoeder voor me meenemen?"
Nederland staat er goed op in China, merkt Den Daas. "Ja, ze hebben er wel een goed gevoel bij. Dat zal andersom nu minder zijn na deze virusuitbraak. Natuurlijk, er zijn daar mensen die vleermuizen en andere vreemde dingen eten. Maar het belangrijkste om te weten is dat Chinezen gewone mensen zijn."
De terugreis naar China is nog niet geboekt. Den Daas is na zijn reis naar Wuhan via Shanghai teruggevlogen naar Nederland. "Na een negatieve coronatest, dus ik ben schoon. Het land weer inkomen zal de komende tijd niet makkelijk zijn. De grenzen zijn gesloten voor buitenlanders. Zolang de epidemie doorgaat zit ik nog in Nederland, of in Fryslân."
In gesprek met Sjoerd den Daas