Omrop TIP: de stille ferwûndering fan Jan Mankes

Het is dit jaar 100 jaar geleden dat kunstenaar Jan Mankes uit De Knipe overleden is. In 2001 maakte Gryt van Duinen een film over het leven en werk van Jan Mankes. Uniek materiaal, dat nu opnieuw gebruikt wordt in een nieuwe documentaire over de schilder. Fryslân DOK ging op bezoek in museum MORE in Gorssel, dat een grote collectie Mankes heeft.
Museum MORE heeft 35 topstukken van Mankes bij elkaar gebracht. "Eén van de mooiste portretten uit de moderne Nederlandse kunstgeschiedenis", zegt directeur Ype Koopmans over het portret dat Jan Mankes van zijn vrouw Anne Zernike gemaakt heeft "Lieflijk, ontroerend."
Portret Anne Zernike © Omrop Fryslân
Anne Zernike kwam in 1911 als dominee naar De Knipe, het dorp waar Jan Mankes met zijn ouders woonde. Anne Zernike was de eerste vrouw op de kansel in Nederland. In 1914 hadden Jan en Anne zich verloofd. Een jaar later trouwden ze en verhuisden ze naar Den Haag. Ype Koopmans: "Ze was de liefde van zijn leven, en hij was de liefde van haar leven."
Anne en Jan verloofd © Omrop Fryslân
Het paar verhuisde naar Den Haag omdat de zeelucht Jan goed zou doen. Hij was toen al ziek. Later bleek dat hij tbc had. Ze zijn toen verhuisd naar Eerbeek op de Veluwe. In 1920 overleed Jan Mankes. Hij was nog maar dertig jaar oud.
Jan en Anne op de Wâldsterdyk © Omrop Fryslân
Kunstkenner en oprichter van Museum Belvédère Thom Mercuur wordt in de documentaire uit 2001 geïnterviewd over Jan Mankes. "Het is tijdloze kunst. Als er over 20 jaar weer een tentoonstelling komt, ben ik ervan overtuigd dat het nog meer bewondering zal hebben."
Sanglyster, Jan Mankes © Omrop Fryslân
Directeur Ype Koopmans van Museum MORE: "Mankes heeft bij leven zijn werk altijd goed kunnen verkopen. En in de loop der jaren groeide de bewondering. Ook nu worden mensen ontroerd door zijn schilderijen. Mankes schilderde technisch zeer hoogstaand. Hij wist een eigentijds realistische stijl te ontwikkelen, in een tijd van opkomend modernisme."
Judaspenning, Jan Mankes © Omrop Fryslân
Ype Koopmans: "Hij schilderde nooit groots en meeslepend. Geen groepsportretten, maar slechts één mens. Een dier, een tuin, nooit ver van huis. Hij keek naar de dingen die vlak bij hem waren." Thom Mercuur: "Hij schilderde de ziel van dingen. Bij hem gaat het altijd om het onderwerp."
Uil. Jan Mankes. © Omrop Fryslân
Kunstenaar Annelies Alewijnse uit Pingjum laat zien hoe ze met haar collagekunst geïnspireerd raakte door Jan Mankes. "Toen ik voor het eerst een werk van hem zag, werd ik er gelijk verliefd op. Die kleuren, die sfeer, die stilte. Zijn werk geeft ook licht, op een bepaalde manier."
Annelies Alewijnse © Omrop Fryslân
De tentoonstelling 'De werkelijkheid niet' zou deze zomer te zien zijn, maar wordt door de coronamaatregelen opgeschoven naar de herfst van 2020. Museum Belvédère toont de expositie 'De dieren van Jan Mankes' in het voorjaar van 2021.
Fryslân DOK: 'De stille ferwûndering fan Jan Mankes'
Zaterdag 4 april, 15.30 uur, NPO2 (met Nederlandse ondertiteling, herhaling 5 april 13.10 uur)
Zondag 5 april, 17.00 uur, Omrop Fryslân (herhaling elk uur)