Twee derde van de boeren heeft te maken met financiële zorgen

Volgens Hoksbergen is het wel mooi dat de winter er aan komt. "Dat is een tijd van weinig kosten, en wel opbrengsten. Dat biedt een periode om te schakelen en bij te komen. Maar ik vrees dat 't niet voor iedereen zal lukken. Als je naar Denemarken kijkt zie je slecht renderende bedrijven failliet gaan. In Nederland heb ik dat in de grondgebonden veehouderij nog niet meegemaakt, dat zie ik op korte termijn ook niet gebeuren. Maar gedwongen stakingen zie ik wel komen."

Om welke bedrijven gaat het volgens Hoksbergen? "Met name om bedrijven die niet efficiënt draaien met alle input die ze hebben. Ook heel extensieve bedrijven kunnen het moeilijk hebben want die hebben wel veel grond om te onderhouden. Als ze daar te weinig omzet tegenover hebben staan uit natuurbeheer, beheerspakketten of melk, hebben die bedrijven het soms ook zwaar. Maar ook een stal die gebouwd is en nog niet vol staat, terwijl er wel lasten drukken op het bedrijf en de omzet er niet is. Zulke bedrijven hebben het moeilijk." Toch durft Hoksbergen niet te zeggen hoeveel bedrijven de komende jaren om zullen vallen.

Maar die financiële positie is niet het enige. "Dit wetende, dat twee derde van de boeren er keihard aan moet trekken om het financieel rond te krijgen, komen er van de markt en de politiek nieuwe dingen op hen af. Daarbij zijn boeren soms wel betrokken vanuit organisaties en adviesclubs, maar de boer zelf heeft op zijn erf het idee dat hij niet genoeg betrokken is bij datgene wat er besloten wordt. En niet gehoord worden en keihard moeten trekken om de boel rond te krijgen, terwijl er wel besloten wordt, dat voelt niet goed," zegt Hoksbergen. De financiële druk neemt al jaren toe. "Daarbij vaart de politiek geen stabiele koers. Dat maakt het voor de ondernemers moeilijk om ergens op te sturen."

Hoksbergen is niet te spreken over de tweespalt onder boeren. "Diversiteit tussen boeren blijft, de één gaat voor natuur, de ander voor techniek. Ik hoop wel dat we elkaar vinden in een aanpak van het huidige probleem. We moeten de verbinding met de maatschappij niet kwijtraken en te radicaal worden." Volgens hem zijn er een aantal clubs die de grenzen opzoeken, zoals Farmers Defence Force. "Je creëert verdeeldheid in de sector, dat is jammer."

Hoe het wel moet? "Het begint met begrip voor elkaar en begrip voor de diversiteit. Ik hoor veel dat we richting natuurinclusieve landbouw moeten. Voor een groot deel van de boeren is dat vast de richting, maar er zijn ook bedrijven, ondernemers en regio's waar dat minder past. Aan die diversiteit moeten we vanuit de markt, maatschappij en boeren onderling ruimte geven. We kunnen niet alle ondernemers in hetzelfde maatpak drukken."

"Ik denk dat het vooral belangrijk is om je eigen positie te bepalen," denkt Hoksbergen. "Waar sta ja? Onder andere ten aanzien van stikstofvergunningen, hoe zit het voor jouw bedrijf in elkaar, ongeacht wat de politiek besluit? Weet waar je staat, ook financieel. En focus toch ook op natuur, minder krachtvoer en kunstmest aankopen is goed voor kringloop. natuur en biodiversiteit, maar ook voor de kosten."

Harry Vellenga schrijft een boek over de geschiedenis van de zuivelindustrie, hij ziet dat er wel vaker boerenprotesten geweest zijn. "Wat ik beschrijf in dit boek gaat over stakingen die er geweest zijn. Dat ging ook altijd met trekkers, blokkades en zo nu en dan wat bedreigende situaties. De protesten gaan altijd om het geld. Deze protesten zijn echter wel groter, omdat er nu hele familiebedrijven op het spel staan. Dat was toen niet zo," zegt Vellenga.

Vellenga vindt: "Dit protest moet niet doorslaan. De boeren hebben nu nog de publieke opinie, maar dat kan snel veranderen. Als mensen met de kerst echt niet op tafel hebben, dan worden ze boos. Dan krijgen de boeren de opinie tegen en dat kan een groot probleem voor ze zijn."

"De afgelopen protesten zijn vaak opgelost uit angst. Dan kan hier nu ook het geval zijn, omdat de angst steeds meer naar voren komt," legt Vellenga uit. "Bij deze protesten gaat het erom dat er gesproken wordt. mensen moeten in gesprek gaan. En dat gebeurt nu nog te weinig."