Hoger beroep Kallemooi op Schiermonnikoog: dierenmishandeling of niet?

Het hoger beroep van Comité Dierennoodhulp over het Kallemooifeest op Schiermonnikoog komt maandag voor de Raad van State. Bij dat traditionele feest op het eiland zit drie dagen lang een haan in een mand, op 18 meter hoogte. Er zou volgens het comité sprake zijn van dierenmishandeling. De rechtbank oordeelde eerder dit jaar echter dat het niet zo is. Toch heeft Comité Dierennoodhulp hoger beroep aangetekend, men vindt dat er zonder een haan ook een mooi feest op het eiland kan worden gehouden.
Kallemooi op Schiermonnikoog © RTV Noord, Jeroen Berkenbosch

Dierenmishandeling

Er zijn steeds meer mensen die vinden dat de haan dit leed bespaard moet blijven. Sinds 2014 is er discussie over het feest. Verschillende organisaties die voor de dierenrechten opkomen vinden het dierenmishandeling dat de haan in de mand moet zitten. Dat zijn bijvoorbeeld Dierenbescherming, Partij voor de Dieren, Animals Today, VeggieSquad, en Stichting Dierbewustleven.
De haan zit in isolatie, kan niet scharrelen met soortgenoten, is niet goed genoeg tegen het weer beschermd en krijgt daardoor veel stress, zeggen de organisaties. Het is onnodig lijden. Het past volgens hun niet meer in deze tijd en er zouden genoeg alternatieven zijn. Gemeente Schiermonnikoog heeft tot nu toe altijd een vergunning voor het evenement afgegeven. Volgens burgemeester Ineke van Gent zouden dieren in de bio-industrie het veel minder hebben als de haan op Schiermonnikoog
In 2016 en 2017 bonden activisten zich vast aan de paal. Deze demonstranten zijn toen van het eiland gehaald. Daarna hebben de organisatie aangifte gedaan van dierenmishandeling. De bestuursrechter in Groningen oordeelde op 26 maart 2019 dat het geen dierenmishandeling was. Die conclusie is genomen omdat de handen van tevoren door een arts onderzocht worden door een arts, genoeg eten krijgt en in de gaten wordt gehouden met een camera in de toren. Het comité vindt de uitspraak echter beschamend, daarom zijn ze naar de Raad van State gestapt.
Protest tegen Kallemooi: "Net sa moai foar de hoanne" © RTV Noord, Jeroen Berkenbosch

Wat is Kallemooi ook alweer?

Met het omhoogtrekken van de Kallemooi wordt de zondagavond voor Pinksteren de kermis geopend. Er wordt een paal neergezet van zo'n 18 meter lang, met een groene twijg en een Nederlandse vlag met het woord 'Kallemooi' erop en in mand met een haan er in. Aan een dwarspaal hangen enkele flessen. In het verleden werd de haan vaak gestolen, er is een Kallemooicommissie die de jongeren aanwees die het dier moesten ontvoeren.
De haan moet de pinksterdagen in de mand blijven, maar vanouds krijgt hij brood mee om niet te verhongeren. De paal wordt omhooggetrokken op het plein tussen de kerk en de herberg (tegenwoordig Hotel Van der Werff) en blijft met touwen staan.
Op dinsdag is 'Pinksterdrie', de belangrijkste kermisdag. Jongeren gingen vroeger op hooiwagens door het dorp om te zingen en tot laat in de nacht werd er in de herberg gedanst. De horeca zou de deuren pas sluiten als de haan kraait. Nadat de haan die dagen is opgesloten en het feest afgelopen is, gaat de paal weer naar beneden en krijgt de eigenaar zijn haan terug.
Een 18e-eeuws wandtapijt waarop het dansen om een meiboom te zien © Rijksmuseum

Wat is de geschiedenis van Kallemooi?

De Kallemooi is eigenlijk een zogenoemde 'Meiboom,' het planten daarvan is een oud vruchtbaarheidsgebruik dat in grote delen van Europa voorkwam om het voorjaar te vieren. Op Schiermonnikoog is de viering verschoven naar de pinksterdagen. In het verleden zouden er ook zulke meibomen in Hindeloopen, Paesens en Wierum hebben gestaan.
De commissie zegt dat het feest in in 1492 op Schiermonnikoog werd gehouden. De groene tak en de haan zijn waarschijnlijk de oudste elementen. Eer zijn verschillende verklaringen voor het woord 'Kallemooi'. Het zou kunnen dat 'mooi' van 'mei' komt, en 'kallen' van het Germaanse 'gallus', dat 'haan' betekent. Maar 'kallen' zou ook van 'roepen' kunnen komen. Toch is het wel gevaarlijk om oude cultuurverschijnselen uit een ver verleden door te trekken naar vandaag de dag, omdat tradities altijd veranderen.
Het welzijn van de haan is echter al lang een punt van aandacht, en het ging vroeger niet altijd goed. Zo schreef Waling Dykstra in 1891 in het Fries: "Bij het neerlaten van de kallemooi kan de haan het leven laten, en dit moet ook wel eens gebeurd zijn, maar er wordt toch zorg voor gedragen dat dit niet gebeurt."