Spanning over de toekomst van de zorg in Leeuwarden loopt op

In Leeuwarden zijn grote tekorten in het sociaal domein. Het gaat dan onder andere om de WMO, de Wet Maatschappelijke Ondersteuning. Voor 2021 moet er jaarlijks 3,6 miljoen euro bezuinigd worden. Het grootste gedeelte van dat bedrag is gevonden. Het gaat nu nog om één miljoen euro. Om dat bedrag te besparen wil de gemeente Leeuwarden inzetten op vrijwilligers. Er moeten wijk- en dorpskamers komen waar mensen binnen kunnen kopen als ze hulp of zorg nodig hebben.

Maar juist op dat onderdeel van het plan komt veel kritiek. Want de vraag is of vrijwilligers zomaar zorgtaken over kunnen nemen. Ook is het maar de vraag of mensen naar het wijkcentrum gaan om hun problemen daar te bespreken. Want wat als een vrouw daar komt met het verhaal dat ze hulp nodig heeft omdat haar man haar mishandeld? Veel hulpverleners verwachten dat juist deze mensen daar geen hulp gaan zoeken.

Opvangorganisatie Zienn ziet niets in de inzet van vrijwilligers. In een brief aan de raadsleden schrijven ze dat de doelgroep van Zienn complex is. Haar cliënten hebben vaak meerdere problemen die elkaar beïnvloeden. Vrijwilligers sluiten niet aan bij die doelgroep, zo schrijft Marita Schreur van Zienn. Volgens haar komen haar cliënten niet naar wijkcentra of buurtkamers. Ook zet zij een groot vraagteken bij de beschikbaarheid van de vrijwilligers: zijn die het hele jaar aanwezig?

Ze wordt gesteund door de organisatie Connecting Hands. Ook deze organisatie, die onder andere werkt met het begeleiden van mensen die het moeilijk hebben, schrijft in een brief aan de gemeenteraad grote vraagtekens te hebben bij de inzet van vrijwilligers. Bestuurder Jan Stuve vindt dat er nog teveel zaken uitgewerkt moeten worden. Hij is bang dat zijn cliënten het slachtoffer worden wanneer ze in de toekomst geholpen moeten worden door vrijwilligers. Stuve ziet grote risico's: "Het versterken van angststoornissen, sociale isolatie en de stijging van verwarde personen op straat." Hij kan de plannen dan ook niet steunen.

Volgens Stuve kan het financiële gat van 1,1 miljoen euro dat nu nog openstaat ook op een andere manier ingevuld worden. Hij vindt dat het uitstel dat zorgpartijen eerder gedaan hebben, opnieuw bekeken moet worden. Dat houdt in dat de contracten verlengd worden naar 2021 met daarin de opdracht vastgelegd die 1,1 miljoen te bezuinigen. Hij wordt in zijn kritiek gesteund door Anke Meier, bestuurder van Zorg op Maat.

GGZ-instelling Mind Up heeft zich de afgelopen maanden al geregeld geopinieerd. Volgens manager Douwe Weening is het nu aan de raad: "Ze weten dat wij niet positief zijn over de plannen en vooral niet over het vrijwilligersgedeelte. Heel veel van onze cliënten moet dan naar die buurtkamers toe. Die willen dat niet, daar worden ze niet goed geholpen."

Weening maakt zich dan ook grote zorgen. "Net als Zienn hebben wij hier te maken met de meest kwetsbare mensen in Leeuwarden. Die moet je goed ondersteunen. De wethouder doet nu voorkomen dat veel aanbieders de plannen steunen. Maar die hele WMO hier omgooien voor een besparing van ruim 1 miljoen euro, waarom? Het is geen 'gedragen' plan. Er is vanuit de aanbieders nog veel kritiek", zegt Weening. Maandag heeft hij nog een gesprek met wethouder Herwil van Gelder.

Die kritiek komt onder andere ook van zorggroep Noorderbreedte. In een brief aan Van Gelder schrijven ze dat het bezuinigingsplan nog lang niet concreet genoeg is. ZO is er amper aandacht voor ouderen met een hulpvraag. Ook zet Noorderbreedte een groot vraagteken bij de inzet van vrijwilligers: "Wij maken ons tevens grote zorgen over de grote verantwoordelijkheid die vrijwilligers in de sociale basis krijgen."

Ook mist Noorderbreedte onderbouwing van inschattingen die de gemeente maakt. Zo moet 55 procent van de mensen die nu in de dagbesteding zit over naar de 'basisondersteuning', dus geholpen worden door vrijwilligers. Het is de zorggroep niet duidelijk hoe de gemeente aan dit aantal komt. Zoals andere aanbieders vindt Noorderbreedte dat de plannen te snel doorgevoerd moeten worden. Het is beter meer tijd te nemen om een goed plan te maken.

Ook in de gemeenteraad zelf zijn ze nog niet overtuigd van de nieuwe zorgplannen voor de gemeente Leeuwarden. VVD-raadslid Marcel Visser vindt dat preventie niet de urgentie krijgt die het verdient. "Het staat wel in het plan, vijf keer om precies te zijn. Maar wil je complexe problemen oplossen dan zul je achter de voordeur bij mensen moeten komen. Weten dus wat er speelt. Dat zie ik hier niet terug."

Hij wordt daar in gesteund door Carlijn Niesink van de ChristenUnie: "Ik zie nog veel vragen en de wethouder moet echt wel met briljante antwoorden komen." Visser is niet per se negatief over de inzet van vrijwilligers: "Dat kan heel erg goed aanvullend werken. Deze groep kan alleen geen zorgtaken overnemen. Het is een utopie om te denken dat mensen die zware problemen hebben naar een buurthuis of een wijkcentrum komen om daar met een vrijwilliger te gaan praten. Dan woon je twee huizen verderop en kom je bij wijze van spreke daar in dat wijkcentrum je buurman tegen. Ga je dan zeggen dat je wordt mishandeld?" Visser: "Ik vraag me af voor wie dit eigenlijk goed is: Voor de Leeuwarder of voor het bankboekje."

Fractievoorzitter Julie Bruijnincx van D66, een van de coalitiepartijen, heeft nog veel vragen. Toch is ze 'gematigd' positief over het plan dat nu voorligt: "Ik zie juist dat professionals en vrijwilligers in een wijkcentrum of buurthuis samen komen. Ik denk dat juist dat de zorg een stuk laagdrempeliger maakt. Alleen hoe je de zorg gaat inrichten, daar moet je goed over nadenken. Want een vrijwilliger kan nooit een vervanger zijn van een professional."

Bruijnincx raakt wel wat geïrriteerd van de houding van sommige zorgaanbieders: "We worden aan alle kanten benaderd om te praten. Nu ze de kans krijgen in te spreken blijven een aantal thuis. Ze wilden ook graag meepraten over de plannen. Dat hebben we toegestaan. En nu de uitwerking er eindelijk ligt willen bepaalde aanbieders toch weer terug naar het begin. Ik wil gewoon nu een besluit nemen. Dat geeft duidelijkheid."

De grootste partij in de Leeuwarder gemeenteraad, de PvdA, is altijd kritisch geweest op de plannen. Dat is fractievoorzitter Lutz Jacobi nog steeds: "Ik wil niet dat de zorg aanbesteed wordt. Dat kan heel makkelijk anders. Ik wil hier geen zorgcowboys hebben, ik verlang naar rust. Voor de cliënten die de zorg hard nodig hebben, is dat van groot belang." Ze wil daar bij sturen op resultaat. "Er zijn al andere gemeenten, die zo werken", zegt Jacobi.

De inzet van vrijwilligers zorgt ook bij haar nog voor vraagtekens. Daarom wil Jacobi dat de gemeenten begint met proefprojecten in sommige wijkcentra. "Ik wil zien hoe dat in de praktijk uitpakt. Hoe dus die taakverdeling is tussen professional en vrijwilliger." Ze wil daarnaast de opbouwwerker terug hebben. Dat zijn mensen die zich richten op het verbeteren van de woon- en levensomstandigheden. Die zouden veel van de sociale problemen kunnen voorkomen.