Unieke vondst bij Terschelling: eeuwenoud wrak gevonden bij opruimen spul MSC Zoe

Bij de bergingsoperatie werden koperen platen en houten balken aangetroffen, waarna er archeologisch onderzoek is gedaan. De houten balken zijn van een schap van waarschijnlijk 30 meter lang, dat de koperplaten vervoerde. Dat koper werd gebruikt voor het slaan van muntgeld.

En dat had een economische waarde. "De platen werden waarschijnlijk naar Nederland gebracht om koperen munten van te maken, die gebruikt werden voor de handel in de 16de eeuw", vertelt minister Ingrid van Engelshoven. "De bloei van de steden begon toen. Men had munten nodig om te betalen. De bakker moest de schoenmaker betalen en omgekeerd en daar gebruikte men koperen munten voor."

Het hout is in 1536 gekapt en het schip is rond 1540 gebouwd in de Nederlanden. De koperplaten zijn ook van die periode. Ze hebben merktekens van de familie Fugger. Die hadden in de 16de eeuw een monopolie op koperproductie.

De minister werd op de hoogte gebracht van de vondst door een van haar ambtenaren: "Ik kreeg een appje waarin stond: 'We hebben een heel bijzondere vondst. Ik vertel je straks meer.' Gelukkig heeft de berger meteen Rijkswaterstaat en onze Rijksdienst geïnformeerd dat ze iets bijzonders vonden, zodat het zorgvuldig aan land kon worden gebracht en het onderzoek kon begonnen."

"Deze vondst kan met recht een geluk bij een ongeluk genoemd worden", zegt minister Ingrid van Engelshoven. "Tijdens het bergen van de containers is deze spectaculaire ontdekking gedaan. Ik ben heel nieuwsgierig naar welke informatie nog meer boven water gaat komen. Dat is ook het mooie van archeologie: het prikkelt je nieuwsgierigheid en voorstellingsvermogen. Ik vind deze vondst echt een verrijking van het Nederlands erfgoed."

Er liggen meer scheepswrakken: zo'n 200. De meeste komen uit de Eerste en Tweede Wereldoorlog. Die zijn bekend, deze vondst van nu was niet bekend. De exacte vindplek wordt niet bekendgemaakt. "Om te voorkomen dat het gestolen wordt. Daar doen we dus een beetje geheimzinnig over", zegt Van Engelshoven.

In de zomer volgt nader onderzoek naar het schip. Het water is daar nu nog te koud voor. Duikers gaan dan kijken wat ze nog meer kunnen vinden.

Volgens Gerald de Weerdt, bekend van de bouw van de Willem Barentsz-replica en voormalig conservator van het Behouden Huys op Terschelling en het Maritiem Depot in Lelystad, zouden de vondsten wel een plek kunnen krijgen op Terschelling. "Als het in de wateren bij Terschelling is gevonden, dan zou het daar een mooie plek kunnen krijgen. Archeologische vondsten zijn staatseigendom en de Rijksdienst voor het Cultureel beheert dat. Maar ze kunnen wel zaken in bruikleen geven."

Hij is enthousiast over de vondst, die volgens hem nieuwe informatie kan verschaffen over hoe schepen omstreeks 1540 werden gebouwd. Hij nuanceert wel de historische claim van de minister. In Nederland zijn wel veel oudere schepen gevonden dan het wrak dat nu is gevonden bij Terschelling, bijvoorbeeld in de Flevopolders, waar de Zuiderzee werd drooggelegd. Maar dat zo'n oud wrak in zee wordt gevonden, maakt de vondst bijzonder, zegt De Weerdt.

Scheepsarcheoloog Alice Overmeer werd gevraagd het schip te dateren en ontdekte zo dat het schip 'gladboordig' was. Overmeer: "Gladboordig betekent dat de planken aan de buitenkant strak naast elkaar zijn bevestigd. We kenden het van eerdere historische vondsten, maar nog niet uit zo'n vroege periode. Dat maakt het 't oudst bekende schip wat op deze manier gebouwd is."

Volgens Overmeer mag men van geluk spreken dat er zand op de scheepsresten lag. Zo is het hout niet aangetast door bijvoorbeeld paalworm.

Maritiem archeoloog Thijs Coenen hoopt dat men komende zomer meer van de scheepsbodem vindt. Het voorbereiden van een duikexpeditie kost aardig wat tijd en er staat op dit moment nog te veel wind. Tot die tijd houden de Kustwacht en de Erfgoedinspectie de vaargeul in de gaten.