Van der Velde: van klein familiebedrijf naar succesvolle serie boekhandels

Van der Velde bestaat al sinds 1892. In dat jaar neemt Rinze van der Velde de boekhandel over waar hij werkte. In het pand op de hoek van de Nieuwstad en Doelensteeg ontstaat een echt familiebedrijf. Hij wordt opgevolgd door zijn zoon Adrie van der Velde en zijn vrouw Johanna Maaike.

Daarna neemt zoon Adriaan van der Velde het van hen over. Jaren later wordt Adriaan ziek en vraagt hij aan zijn kinderen wie toekomst ziet in de boekwinkel. Zo neemt in 1996 Rutger van der Velde het bedrijf van zijn vader over.

Voor Rutger was de winkel toen niet onbekend. "Het is altijd als mijn tweede huis geweest. Na schooltijd was ik daar altijd te vinden. En toen ik twaalf was, werkte ik daar twee dagen per week als pakketbezorger."

Van der Velde vertelt dat bij hem de familietraditie wel stopt. "Ik heb geen kinderen die het van mij over kunnen nemen, maar ik weet ook niet of ik dat wel van hen zou vragen. Je moet het wel aan kunnen en het bedrijf is heel anders dan toen ik erin stapte." Dat het bedrijf zo erg verandert, ligt hem onder andere aan de mede-directeur Ad Peek.

"Samenwerken, dat is denk ik ons geheim", vertelt Ad Peek, die al 43 bij het bedrijf werkt. "Ik noem ons daarom geen keten, maar een samenwerkingsverband tussen winkels. Wij werken samen met bibliotheken en met alle vestigingen onderling. En dat werkt."

Maar waar houdt dit succes op? Blijft de essentie van het familiebedrijf bestaan als het steeds weer uitbreidt en groeit?

Van der Velde in Leeuwarden groeide met Rutger en Ad aan het roer al snel uit zijn voegen en verhuisde in 2005 naar een groter pand aan de andere kant van de gracht. Opvallend, want terwijl in de rest van het land boekwinkels de deuren moeten sluiten, verspreidt de keten Van der Velde zich uit over het noorden.

Eerst Sneek, Groningen en Drachten. Later komen daar ook de vestigingen van Polare in Leeuwarden en Groningen bij. Daar stopt het niet. Ook 2018 is een succesvol jaar: eerst Dokkum, sinds augustus Zwolle en vorige week kwam er een vestiging in Harlingen bij.

Volgens Peek ligt de groei van de winkels aan een paar dingen waar het bedrijf leidend in is: veel boeken in de winkel, minder mensen op het kantoor en meer personeel op de werkvloer en misschien nog wel het belangrijkste: alle winkels worden lokaal aangestuurd.

De ondernemers hebben allemaal zelf de vrijheid om te doen wat ze willen. Daarom is volgens Van der Velde de essentie van het bedrijf altijd blijven bestaan: "Ik ken iedereen die in de winkels werken bij naam. Het is gezellig en ik krijg altijd een goed gevoel als ik binnen kom. Dat is voor mij ook het uitgangspunt en dat wil ik zo houden."

Van der Velde denk daarom dat ze nog ongeveer drie bedrijven over kunnen nemen voordat het teveel wordt. "Het moet voor ons ook te doen blijven."

Momenteel zijn er 37 boekwinkels in Fryslân, dat is 20 procent minder dan vijf jaar geleden. Dat blijkt uit cijfers van de Kamer van Koophandel. In 2016 hebben de boekhandels een dieptepunt bereikt. Toen waren er maar 34 winkels in de hele provincie.

Van der Velde: "Op zo'n moment voel je wel een verplichting naar het volk en je beroep. Als er een boekhandel bij ons aanklopt en wij kunnen het niet overnemen, dan voelt het wel als dat het voortbestaan op onze schouders ligt. Dat zorgt er wel voor dat wij soms in een ongemakkelijke spagaat komen te staan."

Van der Velde lijkt uit die spagaat te komen want nu, twee jaar later, heeft Fryslân weer 37 boekwinkels. En het opvallende is, dat dit meer is dan onze buurprovincie Groningen en Drenthe samen. Groningen heeft in 2018 19 boekwinkels en Drenthe maar 13.

De krimp is het meest te merken bij de lokale zelfstandige boekhandels. Zij bedenken hun eigen manier om het hoofd boven water te houden. Zo ook Planteyn Boeken in Gorredijk die al sinds 1935 literatuur verkoopt.

"De afname van boeken is duidelijk minder geworden. Daarom moeten wij er andere dingen bij zoeken. Speelgoed bijvoorbeeld, dat verkopen we nu ook. En wij richten ons op de verkoop van kinderboeken. Investeren in de klanten van de toekomst", vertelt Clements Kamsma.

Hij en zijn vrouw zijn sinds 2000 eigenaar. Kamsma vindt het erg belangrijk dat boekenwinkels als die van hem blijven bestaan. "Als je alleen maar online boeken koopt, dan kun je er niet even doorheen bladeren of ons vragen om advies. Wij weten precies wat wij verkopen en kunnen lezers daardoor goed ondersteunen om leuke boeken voor hen te vinden."

Een tip die Ad Peek mee kan geven aan andere boekwinkels is: doorgaan met veranderen. En dat kan op meerdere mogelijk manieren. Hij geeft als voorbeeld daarvan de samenwerking met bibliotheken. "We hebben allemaal hetzelfde doel: dat mensen blijven lezen. Of we de boeken nou verkopen online, aan particulieren of bibliotheken. Het blijft verkoop."

Een ander voorbeeld is de boekverkoop op internet. Daar hebben boekhandels veel last van: van elke duizend euro omzet is vierhonderd via internet gegaan volgens Van der Velde. Maar dat betekent niet dat je die klanten kwijtraakt. Je moet investeren in de verkoop via internet, zo zegt Kamsma. "Je kunt je kop wel in het zand steken, maar je moet toch met je tijd mee."

Daarom is Planteyn Boeken aangesloten bij BLZ, een online webshop voor lokale boekhandels. "Onze klanten kunnen zo ook online boeken bij ons bestellen. Er is geen verschil met bol.com, maar zo heeft jouw lokale boekwinkel er wel profijt van."