Escher aan het woord in documentaire over zijn leven

'Op de wereld is maar een persoon die een film over mijn werk kan maken, dat ben ikzelf'. Het zijn de woorden van de beroemde graficus en kunstenaar Maurits Cornelis Escher. Filmmaker Robin Lutz maakte echter de driedelige documentaire 'Het Oneindige Zoeken' over de in Leeuwarden geboren Escher, waar hij zelf aan het woord komt. De documentaire komt maandag 9 april uit.
Aan de hand van honderden brieven, artikelen, dagboeken en lezingen heeft Robin Lutz met kunsthistoricus Marijnke de Jong Escher zijn eigen verhaal laten vertellen. Lutz: "Escher komt uit de schaduw van zijn werk door deze documentaire. Wij volgen hem op zoek naar inspiratie en beleven hoe hij tot zijn grote werken kwam." Door de woorden van Escher, de prenten en de grafische effecten komt zijn werk tot leven. "Je beleeft zijn werk op een hele andere manier. En ziet daarbij ook een hele andere kant van Escher", zegt De Jong. Normaal gesproken wordt Escher afgeschilderd als een rationeel persoon, maar volgens De Jong is dit beeld niet compleet. De Jong: "Hij was niet echt een mensen-mens, maar zijn brieven staan vol met emotie en passie, voor zijn werk maar ook voor de mensen om hem heen."
Geen eind
Escher is in 1898 geboren in Leeuwarden. Na Rembrandt en Van Gogh is hij voor het grote publiek een van de bekendste Nederlandse kunstenaars. In zijn werk staan onmogelijke constructies centraal, waar hij speelt met wiskundige principes, zoals de prent 'Tekenen', waar twee handen elkaar tekenen. Pas in de jaren '50 wordt Escher zijn werk ontdekt door wiskundigen. Ook al sloeg zijn kunst niet meteen aan, Escher is nooit veranderd, vertelt Lutz. "Hij is altijd trouw aan zichzelf gebleven en liet zich niet beïnvloeden door de wereld."
Relativiteit
Een van zijn meest bekende stukken is 'Relativiteit'. Escher over zijn prent: "Drie aardoppervlakten snijden elkaar rechthoekig en op elk van hen leven mensen. Twee bewoners van verschillende werelden kunnen niet op dezelfde vloer leven, want hun besef van wat horizontaal en verticaal is, zijn niet dezelfde. Maar zij kunnen wel dezelfde trap benutten, alleen klimt de ene naar boven en daalt de ander naar beneden."
Escher als echtgenoot en vader
Naast Escher zelf, komen ook zijn twee zonen George (92) en Jan (86) aan het woord in de documentaire. Lutz: "Escher was niet makkelijk om als man of vader te hebben. Hij sloot zich op in zijn werkkamer, daar moest hij werken. Dat levert natuurlijk wel problemen op. Zijn vrouw had het niet makkelijk en had psychologische problemen." Maar ook al waren er problemen, Jan Escher zag wel dat er liefde was tussen zijn ouders. "Hij was enorm bedroefd dat ze zo'n moeite had met haar psychologische problemen en dat hij zo weinig heeft kunnen helpen. En hij verweet zich ook dat hij voelde dat hij misschien meer tijd aan haar moeten geven. Maar aan de andere kant werd hij door zijn werk opgeslokt en hij kon het niet laten."
Eenzaamheid
Dat Escher werd opgeslokt door zijn werk zorgde er ook voor dat hij grote twijfels had en verlangde naar erkenning. Dat schrijft Escher in een van de brieven: "Treurig en katerachtig blijft het feit dat ik tegenwoordig een taal begin te spreken die door slechts zeer weinig wordt verstaan." Hij had het gevoel dat niemand hem begreep. Hij observeerde de wereld om zich heen, maar kon het niet volgen. "Dat maakt mijn eenzaamheid steeds maar groter en groter. Ik hoor tenslotte nergens meer bij." Hij voelt zich tussen zijn collega's nooit op zijn plaats. "Zij streven in de eerste plaats schoonheid na, misschien streef ik wel uitsluitend verwondering na", zegt Escher in de documentaire.
Maandag 9 april is de première van 'Het Oneindige Zoeken' en om een voorproefje te geven zitten Robin Lutz en Marijnke de Jong aan tafel in Fryslân Hjoed. De documentaire is vanaf 12 april in Tivoli in Leeuwarden te zien. Daarnaast zendt Omrop Fryslân zondag 15 april een Fryslân DOK uit over Escher en in september wordt de documentaire volledig uitgezonden, maar dan in het Fries.