LF2018: Friezen buiten Fryslân over wat afstand met hen doet

Verslaggever Miranda Werkman en projectleider Jacqueline Spendel zijn al wekenlang bezig met het project 'Friezen om útens', en deze week mogen ze dan officieel los, op de Dag van de moedertaal (21 februari). De online redactie van Omrop Fryslân was nieuwsgierig naar het verhaal achter het project, en wat er allemaal is te beleven met taal, en vroeg beide dames daarom in een gesprek naar hun plannen en ervaringen.

Miranda: "Wij maken het programmaonderdeel 'Friezen om útens': videoportretten van Friezen die vertellen over wanneer ze naar thuis verlangen. Wanneer de onwennigheid toeslaat ver van huis. Op hetzelfde moment gaat het ook over hoe ze hun dromen najagen. Wat ze daar doen en we laten zien hoe ze wonen. Met andere woorden: ik vlieg de hele wereld over, online dan. Want ik interview de gasten via Facetime of Skype. Het is letterlijk en figuurlijk een mobiel project geworden; de mensen filmen zelf met hun mobiel hun omgeving. En alles wordt gedraaid met de mobiele telefoon en ik praat via Facetime of Skype met Friezen in Frankrijk, Amerika, Bali, China en noem maar op. Virtueel reis ik de hele wereld over."

Jacqueline: "Twaalf jaar geleden ben ik hier komen wonen vanuit Baarn, en ik ben hier bij de Omrop gestart als eindredacteur. Dat voelde wel een beetje als een emigratie, met name door de taal. Bij de Omrop praat iedereen natuurlijk Fries en dat kon ik een korte tijd ook best aardig, maar toen ik een paar jaar later ernstig ziek werd, kon ik alleen nog maar Nederlands praten. Dat is voor mij toch de taal waarin ik het beste mijn gevoelens kan uiten. Door de situatie was het Fries even uit mijn hoofd verdwenen. Ik merkte ook dat collega's het moeilijker vonden om nog in het Fries met mij te praten, net alsof ze het beter vonden passen om mee te gaan in de taal van mijn hart. Dat heb ik overigens altijd erg gewaardeerd. Voor mij betekent het dat je naast collega's ook mens bent met elk zijn zorgen. Zij vroegen mij soms ook of ik niet heimwee had naar thuis, naar mijn familie en vrienden in de Randstad. Die onwennigheid kwam voor mij meteen, maar pas later in het ziekteproces. Het idee voor 'Friezen om útens' komt eigenlijk vanuit mijn eigen persoonlijke situatie. En ik denk dat het heel herkenbaar is voor veel mensen. Sommigen hebben ook het verlangen naar thuis als ze bijvoorbeeld op vakantie zijn."

Miranda: "Nou, het was wel een hele tour om alles technisch voorelkaar te krijgen. Dus mijn dank gaat naar collega Michel Visser voor de techniek. Het valt of staat met een goede internetverbinding. Hoe krijg ik de filmpjes van daar naar hier in een zo hoog mogelijke kwaliteit. Maar waar ik me het meeste zorgen over maakte, was of ik ze wel goed kon interviewen zonder dat ik ze in het echt kon zien. Ik wil het liefst mensen in de ogen kunnen kijken. Maar het viel me alles mee. Het is eigenlijk heel intiem om ze via Facetime te interviewen. En ik was ook een beetje regisseur op afstand. Dan appte ik weer of een shot niet opnieuw kon, omdat het nog wat closer moest of omdat het geluid niet goed was. Ja, ik heb dit echt samen met de gasten gemaakt. Best bijzonder."

Miranda: "Oei. Afgelopen zomer denk ik. Ik had een nekhernia en was op vakantie op Terschelling. Nou ja, echt vakantie was het niet, want ik had constant pijn. Ik kon helemaal niet genieten van het oh zo prachtige eiland. Niet van het strand, niet van het bos, niet van de terrasjes. Ook al waren mijn man en mijn kinderen bij me; ik wilde het liefst naar mijn eigen huis. Dat voelt dan denk ik het meest veilig."

Jacqueline: "Dat was op de verjaardag van mijn moeder. Toen nam ze ons mee voor een boottocht door Amersfoort, de plaats waar ik ben opgegroeid, en toen ik de grachten en de oude huizen weer zag en al die plekken waar je herinneringen bij hebt en al die mensen die onderdeel zijn van je verleden waar je van houdt, ja, toen sloeg het wel even toe en sindsdien heb ik vaker last van heimwee. Het zou ook kunnen zijn dat ik wat ouder word hoor, haha."

Miranda: "Ik vond het heerlijk om dit soort lange en intieme interviews te doen. Het ging dan ook over wat je meekrijgt van thuis en wat je weer leert in een andere cultuur. Over je aanpassen in een land met andere gewoonten. Over contact en familie. Hoe dat verandert op afstand. Dat de band nog sterker kan worden. Het zet mij ook aan het denken; wat bepaalt je thuisgevoel? En het besef dat ik het niet zou kunnen; ver van mijn familie. Ik ben net weer tante geworden en ik zou dat voor geen goud willen missen. Ik hoop dat het mensen ook aan het denken zet. Over je eigen contact met familie. Of hoe je in het leven staat. Over je eigen thuisgevoel. En ik werk ook met Friese woorden in beeld. Dan zie je ook weer hoe mooi de taal is."

Jacqueline: "Ik zou het mooi vinden als mensen zich herkennen in de verhalen van de Friezen buiten Fryslân. Ik heb ze allemaal bekeken en een aantal hebben mij wel geraakt. Het heeft mij nieuwe inzichten gebracht in wat afstand betekent voor de relatie met familie. Sommigen maken keuzes omdat zij zich meer thuis voelen in een ander land dan in Fryslân en daar hele moeilijke besluiten voor moeten nemen. Bij mijzelf speelt de keuze ook: onze kinderen zijn op een leeftijd dat ze straks hun eigen weg gaan. Ze willen allebei graag naar de Randstad. Wat doet dat met mij? Ik weet het nog niet."

Jacqueline: "Bezoekers van Lân fan taal en van Culturele Hoofdstad kunnen ook gratis langskomen bij paviljoen 'Liwwadders'. Vanaf eind maart ligt de prachtige woonboot in de Prinsetuin, achter het Historisch Centrum Leeuwarden. De portretten van de Friezen buiten Fryslân zijn in een grote tentoonstelling over verleden, heden en toekomst te zien. In meerdere talen dan natuurlijk. Ik ben benieuwd hoe het binnenkomt bij de buitenlandse bezoekers!"